Istnieją poważne niedociągnięcia w zarządzaniu granicą zewnętrzną w Grecji – stwierdził komisarz Dimitris Avramopoulos po środowym posiedzeniu Komisji Europejskiej. Dotyczyło ono m.in. projektu sprawozdania z oceny stosowania dorobku Schengen przez władze w Atenach. Dokument powstanie m.in. na podstawie danych zebranych podczas niezapowiedzianych kontroli na grecko-tureckiej granicy lądowej oraz na wyspach Chios i Samos w listopadzie ub.r.

Kolegium komisarzy zapoznało się z projektem sprawozdania z oceny stosowania dorobku Schengen przez Grecję i omówiło jego treść ze względu na wagę zawartych w nim ustaleń. Mechanizm oceny Schengen, ustanowiony w październiku 2013 r., umożliwia weryfikację stosowania dorobku Schengen dzięki wizytom monitorującym w danym państwie członkowskim przeprowadzanym przez wyznaczone przez Komisję zespoły złożone z ekspertów z państw członkowskich i agencji Frontex. Projekt sprawozdania z oceny stosowania dorobku Schengen przez Grecję, sporządzony wspólnie przez ekspertów z państw członkowskich i przedstawicieli Komisji, zostanie teraz przekazany do komitetu ds. oceny dorobku Schengen, który wyda swoją opinię. Sprawozdanie zostanie następnie przyjęte przez Komisję w drodze aktu wykonawczego.

Komisarz do spraw migracji i spraw wewnętrznych Dimitris Avramopoulos stwierdził: - Jeśli chcemy utrzymać nasz wewnętrzny obszar swobodnego przepływu, musimy lepiej zarządzać granicami zewnętrznymi. Oznacza to, że strefę Schengen uda nam się ocalić, jeżeli będziemy stosować jej przepisy. Komisja stale monitoruje wdrażanie przepisów dorobku Schengen we wszystkich państwach członkowskich należących do tej strefy. Projekt sprawozdania z oceny stosowania dorobku Schengen przez Grecję odnosi się do zarządzania granicą zewnętrzną podczas wizyty kontrolnej ekspertów z państw członkowskich i Komisji w Grecji w listopadzie. W sprawozdaniu wskazano, że istnieją poważne niedociągnięcia w zarządzaniu granicą zewnętrzną w Grecji. Wiemy, że w międzyczasie Grecja rozpoczęła podejmowanie działań, aby poprawić tę sytuację i przestrzegać przepisów dorobku Schengen. Konieczne są znaczne ulepszenia, by zapewnić prawidłowe przyjmowanie, rejestrację, relokację lub powrót migrantów, dzięki czemu strefa Schengen będzie mogła znów normalnie funkcjonować, bez kontroli na granicach wewnętrznych. Do tego wspólnie dążymy.

Projekt sprawozdania – którego treść nie została na razie ujawniona – opiera się na niezapowiedzianych kontrolach na miejscu na grecko-tureckiej granicy lądowej oraz na wyspach Chios i Samos, przeprowadzonych w dniach 10–13 listopada 2015 r. W sprawozdaniu analizuje się obecność funkcjonariuszy policji i straży przybrzeżnej w kontrolowanych miejscach, skuteczność procesu identyfikacji i rejestracji, ochronę granicy morskiej i współpracę z krajami sąsiadującymi. Choć wzięto pod uwagę, że władze Grecji znajdują się pod presją, w sprawozdaniu tym stwierdzono jednak, że identyfikacja i rejestracja nielegalnych migrantów jest nieskuteczna, odciski palców nie są systematycznie wprowadzane do systemu, a dokumenty podróży nie są regularnie sprawdzane pod kątem autentyczności ani nie są kontrolowane w najważniejszych bazach danych, takich jak SIS, Interpol i krajowe bazy danych. Na tej podstawie w projekcie sprawozdania stwierdzono, że Grecja wyraźnie zaniedbuje swoje zobowiązania i że istnieją poważne niedociągnięcia w przeprowadzaniu kontroli na granicy zewnętrznej, które muszą zostać wyeliminowane przez władze greckie.

Mechanizm oceny stosowania dorobku Schengen

Oceny stosowania dorobku Schengen są przeprowadzane w państwach członkowskich w oparciu o wieloletni i roczny program ocen. Takie wizyty mogą być zapowiedziane lub niezapowiedziane.

Po każdej wizycie sporządzane jest sprawozdanie, w którym określa się wszelkie niedociągnięcia wraz z zaleceniami w sprawie działań naprawczych oraz wyznacza termin ich realizacji. Komisja przedstawia te zalecenia Radzie celem ich przyjęcia. W ramach działań następczych dane państwo członkowskie ma obowiązek przedłożyć plan działania określający, w jaki sposób zamierza zaradzić stwierdzonym niedociągnięciom. W trakcie realizacji zaleceń państwa członkowskie mogą korzystać z praktycznych lub finansowych środków pomocy przekazanych przez Komisję, Frontex lub inne organy UE.

Już w ósmym półrocznym sprawozdaniu z funkcjonowania strefy Schengen z dnia 15 grudnia 2015 r. zapowiedziano, że w zależności od wyników ocen stosowania dorobku Schengen w Grecji możliwe będzie zalecenie szczególnych środków określonych w art. 19a i 26 kodeksu granicznego Schengen.

Procedury dotyczące wyjątkowych okoliczności

Jeżeli w sprawozdaniu z oceny stosowania dorobku Schengen stwierdzono, że oceniane państwo członkowskie „poważnie zaniedbuje swoje obowiązki wynikające z przepisów Schengen” oraz jeśli istnieją „poważne niedociągnięcia w przeprowadzaniu kontroli na granicy zewnętrznej”, Komisja może przedstawić zalecenia, do przyjęcia przez Radę, w sprawie działań naprawczych, które miałyby zaradzić wszelkim niedociągnięciom zidentyfikowanym w toku oceny. Aby zapewnić przestrzeganie tych zaleceń, na mocy art. 19a kodeksu granicznego Schengen Komisja może zalecić, by oceniane państwo podjęło pewne środki szczególne, które mogą obejmować rozmieszczenie zespołów europejskiej straży granicznej lub przedłożenie planu strategicznego określającego, w jaki sposób państwo członkowskie wykorzysta swój własny personel i sprzęt do wyeliminowania niedociągnięć. Wnioski Komisji muszą zostać przyjęte przez komitet państw członkowskich, stanowiący większością kwalifikowaną. Oceniane państwo członkowskie ma następnie trzy miesiące na zakończenie działań naprawczych.

Jeżeli po upływie trzech miesięcy poważne niedociągnięcia nadal występują, a podjęte środki okażą się niewystarczające, by zapewnić odpowiednie zaradzenie tej sytuacji, Komisja może wszcząć procedurę przewidzianą w art. 26 kodeksu granicznego Schengen.

Na mocy art. 26 kodeksu granicznego Schengen, jeżeli środki przewidziane w art. 19a są nieskuteczne, Rada może, w oparciu o wniosek Komisji, zalecić, by jedno lub więcej państw członkowskich przywróciło kontrole graniczne na wszystkich swoich granicach wewnętrznych lub na ich określonych odcinkach jako środek ostateczny w celu ochrony wspólnych interesów strefy Schengen. Zalecenie Rady musi zostać przyjęte większością kwalifikowaną.

Zgodnie z art. 26, oraz w wyjątkowych okolicznościach opisanych powyżej, kontrole mogą zostać przywrócone na okres nie dłuższy niż sześć miesięcy. Stosowanie tego środka może być przedłużane o kolejne sześciomiesięczne okresy do maksymalnego okresu dwóch lat.

Dodatkowe informacje:

• Kodeks graniczny Schengen
• Ósme półroczne sprawozdanie z funkcjonowania strefy Schengen (15 grudnia 2015 r.)
• Mechanizm oceny i monitorowania stosowania dorobku Schengen
• Strona internetowa Dyrekcji Generalnej do Spraw Wewnętrznych