Długoterminowy budżet UE, zwany również wieloletnimi ramami finansowymi zapewnia stabilne ramy dla wykonania corocznego budżetu UE. Przełożono w nim priorytety polityczne Unii na warunki finansowe, które będą obowiązywały przez okres kilku lat.

Określa się w nim również maksymalne kwoty roczne („pułapy”) dla łącznych wydatków UE oraz głównych kategorii/priorytetów wydatków (działów).

 

Określając limity wydatków dla każdej kategorii wydatków, długoterminowy budżet gwarantuje odpowiednie finansowanie priorytetów Unii w perspektywie średnioterminowej.

Jednocześnie zapewnia dyscyplinę budżetową i gwarantuje dokonywanie wydatków UE w sposób usystematyzowany, zgodnie z celami polityki Unii i w granicach jej zasobów własnych. Ponadto daje pewność beneficjentom funduszy UE, takim jak małe i średnie przedsiębiorstwa, regiony nadrabiające zaległości, studenci, naukowcy, rolnicy, organizacje społeczeństwa obywatelskiego, a także władze krajowe, regionalne i lokalne.

Unia Europejska realizowała długoterminowy budżet od 1988 r. Obejmował on okresy od 5 do 7 lat:

– pierwszy długoterminowy budżet, tzw. pierwszy pakiet Delorsa obejmował lata 1988–1992 i koncentrował się na utworzeniu jednolitego rynku i konsolidacji wieloletniego programu ramowego w zakresie badań i rozwoju;

– drugi długoterminowy budżet na lata 1993–1999, drugi pakiet Delorsa, dał pierwszeństwo polityce społecznej i polityce spójności oraz wprowadzeniu euro;

– długoterminowy budżet „Agenda 2000” obejmował lata 2000–2006 i koncentrował się na rozszerzeniu Unii;

– w celu utworzenia większej liczby miejsc pracy priorytetem długoterminowego budżetu na lata 2007–2013 były zrównoważony wzrost i konkurencyjność;

– celem długoterminowego budżetu na lata 2014–2020 jest wspieranie zatrudnienia i rozwoju gospodarczego w powiązaniu ze strategią „Europa 2020” na rzecz inteligentnego, trwałego i sprzyjającego włączeniu społecznemu wzrostu gospodarczego;

– długoterminowy budżet zaproponowany w dniu dzisiejszym na lata 2021–2027 jest nowym, nowoczesnym i pragmatycznym budżetem dla Unii, w której skład wchodzi 27 państw. Jest to jasny, prosty i elastyczny budżet, który ma odpowiadać głównym priorytetom i strategiom politycznym oraz zapewniać europejską wartość dodaną. Innymi słowy, jest to budżet inwestujący w Europę, która chroni, wspiera i broni – jak powiedział przewodniczący Juncker w swoim orędziu o stanie Unii z 2016 r. 

Umiarkowane zmniejszenie środków finansowych w programach wspólnej polityki rolnej i polityki spójności jest sprawiedliwą i wyważoną odpowiedzią na skutki budżetowe wystąpienia z UE Wielkiej Brytanii, która była ważnym płatnikiem w budżecie.

Każdy długoterminowy budżet obejmuje kompleksowy pakiet legislacyjny:

– rozporządzenie w sprawie wieloletnich ram finansowych, w którym określa się główne priorytety polityki, obszary polityki i pułapy wydatków,

– bardziej szczegółowe przepisy sektorowe dotyczące różnych programów wydatków, np. w dziedzinie rolnictwa, polityki spójności, badań naukowych itp. Komisja przedstawi propozycje wszystkich przepisów sektorowych do połowy czerwca.

Rozporządzenie w sprawie wieloletnich ram finansowych (WRF) przyjmowane jest zgodnie ze specjalną procedurą ustawodawczą ustanowioną w art. 312 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej. Rada przyjmie rozporządzenie w sprawie WRF, stanowiąc jednomyślnie po uzyskaniu zgody Parlamentu Europejskiego. W ramach procedury zgody Parlament może zdecydować bezwzględną większością głosów o zatwierdzeniu lub odrzuceniu stanowiska Rady, ale nie może go zmienić. Z nielicznymi wyjątkami, ustawodawstwo sektorowe przyjmowane jest zgodnie ze zwykłą procedurą ustawodawczą, w której Rada i Parlament Europejski decydują wspólnie i na równych zasadach.

Zmiana ogólnego systemu finansowania UE (decyzja w sprawie zasobów własnych) wymaga jednomyślności państw członkowskich i ratyfikacji przez parlamenty narodowe (zob. poniżej).

Wczesne porozumienie ma duże znaczenie praktyczne, ponieważ rozporządzenie w sprawie WRF musi zostać uzgodnione przed przepisami sektorowymi. Choć negocjacje mogą odbywać się równolegle, uzgodnienie przepisów sektorowych w odniesieniu do wszystkich programów wieloletnich zajmuje od 12 do 18 miesięcy. Aby programy te mogły rozpocząć się w terminie w styczniu 2021 r. porozumienie w sprawie przepisów sektorowych powinno zostać osiągnięte nie później niż półtora roku przed jego wejściem w życie.

Aby móc skutecznie wydawać pieniądze od stycznia 2021 r., należy podjąć wiele konkretnych działań przygotowawczych. Należy przygotować szczegółowe roczne dokumenty programowe i opublikować zaproszenia do składania wniosków. Wnioskodawcy muszą przygotować i złożyć swoje wnioski, które następnie zostaną poddane ocenie. W przypadku programów realizowanych w ramach zarządzania dzielonego instytucje zarządzające na szczeblu krajowym lub regionalnym muszą przygotować i przedłożyć dokumenty dotyczące planowania strategicznego, które zostaną uzgodnione z Komisją. Osiągnięcie w 2019 r. porozumienia w sprawie przyszłego budżetu długoterminowego umożliwi płynne przejście z obecnego długoterminowego budżetu (2014–2020) do nowego, a także zapewni przewidywalność i ciągłość finansowania z korzyścią dla wszystkich.

Dotychczasowe doświadczenie pokazuje, że opóźnione przyjęcie spowoduje opóźnienia w inwestycjach z negatywnymi konsekwencjami dla gospodarki UE, a w szczególności dla jej najsłabszych regionów (zob. Zmiany w pułapach zobowiązań w latach 2000–2020, w cenach bieżących załącznik).

Komisja proponuje przyjęcie długoterminowego budżetu wynoszącego 1 135 mld euro (wyrażonego w cenach z 2018 r.) w okresie od 2021 r. do 2027 r., co stanowi 1,11 proc. dochodu narodowego brutto (DNB) UE-27. (Kwota środków na zobowiązania wyrażona w cenach bieżących, z uwzględnieniem inflacji, wyniosłaby 1 279 mld euro.)

Zobowiązania w tej wysokości przekładają się na 1 105 mld euro (czyli 1,08 proc. DNB) w środkach na płatności (również w cenach z 2018 r.). Europejski Fundusz Rozwoju będący obecnie umową międzyrządową, w ramach której finansuje się w latach 2014–2020 politykę rozwojową w państwach Afryki, Karaibów i Pacyfiku w wysokości 30 mld euro, zostanie włączony do budżetu UE.

W ujęciu realnym przyszły budżet długoterminowy na lata 2021–2027 jest zasadniczo podobny do aktualnego budżetu na lata 2014–2020, jeżeli uwzględni się w nim Europejski Fundusz Rozwoju.

Komisja proponuje zwiększenie wydatków – głównie poprzez dodatkowe zasoby, ale również przez przesunięcie środków (w stosunku odpowiednio ok. 80 proc. i 20 proc.) – na finansowanie nowych i naglących priorytetów oraz wzmocnienie istniejących programów o wyraźnej europejskiej wartości dodanej (zob. poniżej).
Wniosek Komisji uwzględnia jednocześnie w należyty sposób wystąpienie Wielkiej Brytanii z UE poprzez zrównoważone połączenie obniżek i przesunięć środków oraz wzrostu wydatków (w stosunku mniej więcej po 50 proc.). W związku z tym przewidziano obniżki o ok. 5 proc. w programach wspólnej polityki rolnej i polityki spójności, które dysponują największą pulą środków finansowych.

Propozycje Komisji opierają się na wnikliwej ocenie zasobów potrzebnych do skutecznego osiągania celów Unii oraz ocenie efektywności i wartości dodanej wydatków (czyli jeżeli budżet Unii ma większy wpływ niż nakłady publiczne na szczeblu krajowym) w każdym obszarze.

Komisja publikuje dziś – z zachowaniem pełnej przejrzystości – odpowiednie tabele zarówno w cenach stałych z 2018 r., jak i w cenach bieżących, aby zachować całkowitą jasność co do pul środków proponowanych dla poszczególnych obszarów polityki i programów.

Tabele w cenach stałych z 2018 r. są wprawdzie odpowiednie z prawnego punktu widzenia i odzwierciedlają rzeczywiste zmiany w tym okresie (bez uwzględnienia inflacji), Komisja publikuje jednak również dane w cenach bieżących, tak aby rządy i obywatele mieli jasny obraz proponowanych wydatków w całym okresie 7 lat. Z uwagi na to, że jest to budżet długoterminowy na okres 7 lat, uwzględnia on prognozowaną na ten okres inflację (ok. 2 proc. rocznie, czyli 14 proc. w całym okresie). Inflacja ma oczywiście wpływ na łączne kwoty – zarówno w budżecie UE, jak i w każdym budżecie krajowym.

Priorytety i zasady będące u podstaw wniosku są wynikiem otwartej i pluralistycznej debaty rozpoczętej ponad rok temu wraz z Białą księgą w sprawie przyszłości Europy z 1 marca 2017 r. Stanowią one część pozytywnego programu działań zaproponowanego przez przewodniczącego Komisji Jeana-Claude'a Junckera w orędziu o stanie Unii wygłoszonym przed Parlamentem Europejskim w dniu 14 września 2016 r., a uzgodnionego przez przywódców 27 państw członkowskich w Bratysławie w dniu 16 września 2016 r. oraz w deklaracji rzymskiejprzyjętej w dniu 25 marca 2017 r.

W czerwcu 2017 r., w dokumencie otwierającym debatę na temat przyszłości finansów UE, przedstawiono następnie główne kwestie, a w dniu 14 lutego 2018 r. Komisja określiła konkretne warianty przyszłego budżetu UE.

Komisja uważnie wysłuchała uwag Parlamentu Europejskiego, państw członkowskich, parlamentów narodowych, beneficjentów unijnego finansowania i innych zainteresowanych stron. Komisarz Günther Oettinger spotkał się z przywódcami UE przy okazji wizyt w 27 państwach członkowskich UE. W przeprowadzonych na początku tego roku konsultacjach publicznych zebrano ponad 11 000 odpowiedzi.

Komisja przeprowadziła ponadto również szczegółowy przegląd wydatków w ramach obecnych programów wydatków UE (także opublikowany w ramach dzisiejszego pakietu wniosków ustawodawczych). Pomogło to dokładnie określić, co dobrze funkcjonowało i powinno zostać utrzymane lub poprawione w przyszłym budżecie długoterminowym. Przegląd ten pokazał także, w jakich obszarach konieczna jest reforma, aby uwolnić pełen potencjał budżetu UE.

O „unijnej wartości dodanej” budżetu mówimy wtedy, gdy budżet Unii może mieć większy wpływ niż nakłady publiczne na szczeblu krajowym. Budżet UE jest stosunkowo niewielki w porównaniu z rozmiarem gospodarki europejskiej i budżetami krajowymi. W deklaracji rzymskiejprzywódcy UE zgodzili się, że Unia Europejska powinna „działać na dużą skalę w sprawach istotnych, a na mniejszą w kwestiach mniej ważnych”. To samo odnosi się do budżetu UE – musi on inwestować w „duże” obszary, w których Unia może mieć większy wpływ niż w przypadku nakładów publicznych na szczeblu krajowym. Dotyczy to w szczególności wspierania wspólnych celów, jakim jest na przykład ochrona granic zewnętrznych UE.

Łączenie zasobów może przynieść efekty, których nie mogłyby osiągnąć działające samodzielnie państwa członkowskie. Przykładem mogą być nowatorskie projekty badawcze, które przyciągają najlepszych naukowców z całej Europy, lub działania pozwalające młodym ludziom i małym przedsiębiorstwom na pełne wykorzystanie możliwości jednolitego rynku i gospodarki cyfrowej. Innym przykładem są kluczowe inwestycje strategiczne, takie jak inwestycje w satelity, w kosztowne superkomputery czy też łączenie ze sobą różnych części UE. Inwestycje te są kluczem do przyszłego dobrobytu Europy i jej wiodącej roli w osiąganiu globalnych celów zrównoważonego rozwoju. To samo dotyczy zapewnienia odpowiednich środków Unii, aby mogła bronić i chronić swoich obywateli w szybko zmieniającym się świecie, gdzie wiele najbardziej palących problemów ma charakter ponadgraniczny.

Komisja jednocześnie krytycznie przeanalizowała, gdzie można dokonać oszczędności bez rezygnacji z najważniejszych celów programów UE. Wynikiem tych zmian będzie przywrócenie równowagi budżetowej i zwrócenie większej uwagi na obszary, w których europejska wartość dodana jest największa.

Komisja proponuje bardziej spójne, ukierunkowane i przejrzyste ramy budżetu UE. Struktura nowego budżetu będzie jaśniejsza i ściślej powiązana z priorytetami politycznymi. W tym kontekście liczba programów zostanie zmniejszona o około jedną trzecią (z 58 do 37), między innymi przez połączenie rozdrobnionych źródeł finansowania w nowe zintegrowane programy czy radykalne usprawnienie wykorzystania instrumentów finansowych.

Na przykład centralnie zarządzane instrumenty finansowe wspierające inwestycje strategiczne w całej UE zostaną zebrane w jeden program w ramach nowego i w pełni zintegrowanego Funduszu InvestEU. W praktyce oznacza to uniknięcie nakładania się działań przy jednoczesnym zapewnieniu dodatkowości inwestycji z innych źródeł publicznych i prywatnych. Zmniejszy się ponadto obciążenie administracyjne dla beneficjentów i pośredników.

Kolejnym ważnym elementem jest uspójnienie przepisów na podstawie jednolitego zbioru przepisów. Dzięki temu jeszcze bardziej zmniejszy się obciążenie administracyjne dla beneficjentów i instytucji zarządzających. Ułatwi to uczestnictwo w unijnych programach i przyspieszy wdrażanie. Ułatwi to też współdziałanie w ramach różnych programów i instrumentów celem zwiększenia wpływu budżetu UE. W szczególności, Komisja wystąpi z wnioskiem o uproszczenie i usprawnienie zasad pomocy państwa, aby ułatwić łączenie instrumentów z budżetu UE z finansowaniem krajowym.

Chociaż budżet UE odgrywał kluczową rolę w finansowaniu wspólnych działań w odpowiedzi na różne aspekty kryzysu migracyjnego, szybko ujawniły się ograniczenia bieżących ram. W niestabilnym środowisku geopolitycznym Europa musi być w stanie szybko i skutecznie reagować na nieprzewidziane potrzeby. Komisja proponuje więc skonstruować budżet UE tak, aby był sprawniejszy, zwiększając jego elastyczność – w ramach programów i pomiędzy nimi, a także między działami i latami.

Komisja proponuje również ustanowić rezerwę Unii. Będzie ona finansowana z dostępnych marginesów (różnicy między pułapem a kwotą, na którą rzeczywiście zaciągnięto zobowiązania lub którą wypłacono w danym roku), jak również ze środków, na które zaciągnięto zobowiązania, ale których nie wykorzystano. Jest to nowe narzędzie o dużym potencjale, które umożliwi podejmowanie działań w razie wystąpienia nieprzewidzianych zdarzeń oraz w sytuacjach kryzysowych w takich obszarach jak bezpieczeństwo czy migracja. Rezerwa pomoże też przeciwdziałać gospodarczym i społecznym skutkom zakłóceń w handlu, po wyczerpaniu innych dostępnych instrumentów.

Komisja wprowadza nowy mechanizm na rzecz praworządności, aby chronić pieniądze unijnych podatników. Jednym ze wstępnych warunków należytego zarządzania finansami i skutecznego finansowania UE jest właściwe funkcjonowanie praworządności w takich dziedzinach jak prawidłowe funkcjonowanie sądownictwa czy zapobieganie nadużyciom finansowym i korupcji oraz karanie ich. Celem proponowanych dzisiaj nowych przepisów (rozporządzenia) jest wzmocnienie budżetu UE i jego ochrona przed zagrożeniami finansowymi związanymi z uogólnionymi brakami w zakresie praworządności.

Już w obecnie obowiązujących przepisach wymaga się od państw członkowskich wykazania, że ich przepisy i procedury w dziedzinie zarządzania środkami finansowymi UE są solidne, a środki finansowe są odpowiednio chronione przed nadużyciami lub oszustwami. Nowe proponowane przepisy umożliwią Unii zawieszanie i zmniejszanie finansowania ze środków UE lub ograniczenia dostępu do niego w sposób proporcjonalny do charakteru, wagi i skali braków w zakresie praworządności.

Co ważniejsze, proponowany mechanizm nie miałby wpływu na indywidualnych beneficjentów środków UE, ponieważ nie mogą oni być pociągani do odpowiedzialności za ogólne funkcjonowanie zasady praworządności. Państwa członkowskie byłyby w dalszym ciągu zobowiązane do realizacji przedmiotowych programów i dokonywania płatności na rzecz studentów, badaczy, społeczeństwa obywatelskiego i innych beneficjentów końcowych.

Inwestowanie teraz w takie obszary, jak badania naukowe i innowacje, młodzież i gospodarka cyfrowa, przyniosą ogromny zysk przyszłym pokoleniom. Dlatego też Komisja proponuje zwiększenie finansowania w wielu kluczowych obszarach, m.in. w następujący sposób:

- niemal dziewięciokrotny wzrost inwestycji w transformację cyfrową i sieci, do poziomu 12 mld euro (uzupełniony inwestycjami wspieranymi z Funduszu InvestEU w formie pożyczek, gwarancji i innych instrumentów finansowych),

- ponad dwukrotny wzrost finansowania programów skierowanych do młodzieży (takich jak ERASMUS+ z budżetem 30 mld euro i Europejski Korpus Solidarności z budżetem 1,3 mld euro), w tym kwota 700 mln euro przeznaczona na dopłaty do biletów Interrail Pass dla młodzieży,

- niemal trzykrotny wzrost wydatków na zarządzanie granicami zewnętrznymi i politykę imigracyjną i azylową – osiągną one poziom ok. 33 mld euro w porównaniu z obecnymi 13 mld euro; pozwoli to na zatrudnienie do 2027 r. 10 tys. funkcjonariuszy straży granicznej w Europejskiej Agencji Straży Granicznej i Przybrzeżnej,

- wzrost inwestycji w badania i innowacje o 50 proc. – z pulą środków w wysokości 100 mld euro na sztandarowe programy „Horyzont Europa” i Euratom,

- wzrost inwestycji w bezpieczeństwo o 40 proc. do 4,8 mld euro oraz stworzenie Funduszu Obronnego z budżetem 13 mld euro, który ma uzupełnić i mobilizować wydatki krajowe na badania i rozwój zdolności obronnych. Inwestycje potrzebne na ułatwienie mobilności wojskowej w całej UE będą finansowane w ramach instrumentu „Łącząc Europę” na kwotę w wysokości 6,5 mld euro,

- wzrost finansowania działań zewnętrznych o 26 proc., aby osiągnąć kwotę 120 mld euro, ze szczególnym naciskiem na europejską politykę sąsiedztwa oraz na zachowanie szczególnej (nieprzydzielonej z góry) rezerwy na nowe wyzwania, zwłaszcza w dziedzinie stabilności i migracji. W celu uzupełnienia programów finansowanych z budżetu UE w dziedzinie obronności Wysoki Przedstawiciel proponuje utworzenie pozabudżetowego Europejskiego Instrumentu na rzecz Pokoju dysponującego budżetem 10,5 mld euro na potrzeby ewentualnego wspólnego zaangażowania w państwach trzecich.

Oba obszary polityki pozostają tak samo ważne jak wcześniej i w pełni zachowują swoją priorytetową pozycję w łącznym budżecie długoterminowym. Nadal służą realizacji ich podstawowych celów, zostaną jednak zmodernizowane pod kątem zwiększenia skuteczności działania i ukierunkowania wsparcia tam, gdzie jest ono najbardziej potrzebne.

Od czasu wprowadzenia tych polityk kilkadziesiąt lat temu UE zyskała nowe kompetencje w innych obszarach. Logiczne jest zatem, że ich względny udział w budżecie zmalał. Ponadto w związku z wystąpieniem Wielkiej Brytanii z Unii konieczne są obniżki o ok. 5 proc. w programach wspólnej polityki rolnej i polityki spójności, które stanowią największą część budżetu UE.

Europa potrzebuje stabilnego, zrównoważonego i konkurencyjnego sektora rolnictwa, aby zapewnić swoim obywatelom produkcję wysokiej jakości, bezpiecznej i przystępnej cenowo żywności dla Europejczyków oraz solidną strukturę społeczno-gospodarczą na obszarach wiejskich. W związku z tym Komisja proponuje reformę i modernizację wspólnej polityki rolnej, które zapewnią dostęp do żywności wysokiej jakości przy jednoczesnym utrzymaniu w pełni zintegrowanego jednolitego rynku produktów rolnych w UE. Reforma ta pozwoli w większym stopniu uwzględniać w polityce ochronę środowiska i klimat oraz przyczyni się do lepszego zrównoważenia sektora rolnictwa i dynamicznego rozwoju obszarów wiejskich. Usprawnione i lepiej ukierunkowane zostaną poziomy płatności bezpośrednich na hektar w poszczególnych państwach członkowskich. Będą one w dalszym ciągu będą zbliżane do średniej UE (tzw. konwergencja).

W nowych przepisach państwa członkowskie będą bardziej odpowiedzialne za optymalne wykorzystanie budżetu rolnego. Będą one miały większą niż dziś elastyczność i będą mogły przesuwać środki między płatnościami bezpośrednimi a rozwojem obszarów wiejskich, zgodnie z krajowymi potrzebami i celami.

Aby umożliwić reagowanie na kryzysy spowodowane niemożliwymi do przewidzenia sytuacjami na rynkach międzynarodowych lub szczególnymi wstrząsami, na jakie narażony jest sektor rolny w wyniku działań państw spoza UE, stworzona zostanie nowa rezerwa na wypadek kryzysów.

Komisja proponuje podobnie unowocześnić i wzmocnić europejską politykę spójności. Współpracując z innymi programami, fundusze nadal oferować będą istotne wsparcie rozwoju państw członkowskich i regionów Europy. Celem jest zwiększenie konwergencji i ograniczenie różnic gospodarczych, społecznych i terytorialnych wewnątrz państw członkowskich i w Europie.

Polityka spójności odgrywać będzie w przyszłości jeszcze ważniejszą rolę, wspierając trwający proces reform gospodarczych w państwach członkowskich. Komisja proponuje wzmocnienie powiązania między budżetem UE a europejskim semestrem i koordynacją polityki gospodarczej.

W strukturze nowego budżetu UE odzwierciedlenie znalazł apel przewodniczącego Junckera o przezwyciężenie podziałów i uczynienie Unii bardziej zjednoczoną. Najważniejszym celem polityki spójności jest i nadal będzie pomoc państwom członkowskim i regionom w nadrobieniu zaległości pod względem gospodarczym i strukturalnym wobec reszty UE. Dlatego też relatywny poziom produktu krajowego brutto na mieszkańca będzie nadal głównym kryterium przyznawania środków finansowych. Pod uwagę będą brane też inne czynniki, np. stopa bezrobocia (zwłaszcza wśród młodzieży), zmiana klimatu oraz przyjmowanie i integracja migrantów. Szczegółowe informacje zostaną przedstawione w najbliższych tygodniach.

Komisja proponuje 2 nowe instrumenty: Program wspierania reform oraz Europejski Instrument Stabilizacji Inwestycji. Te nowe instrumenty przyczynią się do wspierania konwergencji gospodarczej i społecznej oraz do utrzymania stabilności makroekonomicznej w strefie euro przez wspieranie reform zwiększających odporność gospodarczą rynku krajowego oraz przyczynianie się do utrzymania poziomu inwestycji w przypadku dużych wstrząsów asymetrycznych.

Będą one uzupełniać inne fundusze unijne, zwłaszcza europejskie fundusze strukturalne i inwestycyjne oraz nowy Fundusz InvestEU. Ponadto wzmocnią powiązania między budżetem UE a europejskim semestrem.

Program wspierania reform – którego całkowity budżet wynosi 25 mld euro – będzie stanowić wsparcie finansowe i techniczne dla wszystkich państw członkowskich w realizacji priorytetowych reform, zwłaszcza w ramach europejskiego semestru. Ponadto Instrument Wsparcia Konwergencji zapewni specjalne wsparcie państwom członkowskim spoza strefy euro w przyjmowaniu wspólnej waluty.

Europejski Instrument Stabilizacji Inwestycji przyczyni się do utrzymania poziomu inwestycji w przypadku dużych wstrząsów asymetrycznych. Będzie on udzielał pożyczek wzajemnych gwarantowanych z budżetu UE do wysokości 30 mld euro, w połączeniu z pomocą finansową dla państwa członkowskiego na pokrycie płatności odsetek w wymaganym terminie. Pożyczki będą stanowić dodatkowe wsparcie finansowe w czasie, gdy finanse publiczne są napięte, a priorytetowe inwestycje muszą być utrzymane.

Przez ostatnie dziesięciolecia źródła dochodów budżetu UE się nie zmieniały. Należą do nich: cła, wkłady państw członkowskich oparte na podatku od wartości dodanej (VAT) i na dochodzie narodowym brutto (DNB). Ponieważ wartość pobieranych ceł stopniowo się obniżyła, wkłady oparte na DNB są obecnie głównym źródłem finansowania unijnego budżetu (wraz z wkładami opartymi na VAT stanowią około 80 proc.).

- Cła pobiera się od podmiotów gospodarczych na granicach zewnętrznych UE i przekazuje bezpośrednio do budżetu UE. Państwa członkowskie zatrzymują obecnie 20 proc. pobranej kwoty tytułem kosztów poboru.

- Obecne podstawy VAT wszystkich państw członkowskich najpierw są harmonizowane z zastosowaniem skomplikowanego procesu statystycznego, a potem w odniesieniu do każdego państwa członkowskiego, z pewnymi wyjątkami, stosuje się jednolitą stawkę w wysokości 0,3 proc.

- Z zasobów własnych opartych na DNB finansuje się tę część budżetu, która nie została sfinansowana z innych dochodów. Kwota pobierana od każdego państwa członkowskiego wynika z zastosowania do jego DNB stopy procentowej, która jest taka sama dla wszystkich państw. Jej wysokość określa się co roku w ramach procedury budżetowej, przy czym niektóre państwa członkowskie korzystają z obniżki tej stopy.

Komisja proponuje wprowadzenie „koszyka” nowych zasobów własnych obejmującego:

- 20 proc. dochodów z systemu handlu uprawnieniami do emisji;

- 3-procentową stawkę poboru mającą zastosowanie do nowej wspólnej skonsolidowanej podstawy opodatkowania osób prawnych (która będzie stopniowo wprowadzana po przyjęciu niezbędnych przepisów);

- wkład krajowy obliczany na podstawie ilości niepoddawanych recyklingowi odpadów opakowaniowych z tworzyw sztucznych w każdym państwie członkowskim (0,80 euro za kilogram).

Przypisanie do budżetu UE części zharmonizowanych podstaw opodatkowania (takich jak wspólna skonsolidowana podstawa opodatkowania osób prawnych) oraz innych źródeł mających swoje podstawy w unijnych przepisach i strategiach politycznych (takich jak unijny system handlu uprawnieniami do emisji i niepoddawane recyklingowi odpady opakowaniowe z tworzyw sztucznych) jest sposobem na poprawę synergii między gospodarką unijną a gospodarkami krajowymi oraz na lepsze dopasowanie finansowania budżetu UE do priorytetów politycznych UE.

Zgodnie z wnioskami Komisji udział dochodów z nowych zasobów własnych szacuje się średnio na około 22 mld euro rocznie w okresie 2021–2027, co będzie odpowiadać około 12 proc. dochodów w budżecie UE. Dzięki temu możliwe będzie finansowanie nowych priorytetów oraz odpowiednie ograniczenie wkładów krajowych opartych na DNB.

Komisja proponuje jednocześnie oszczędności w niektórych głównych obszarach wydatkowania, a także reformy w całym budżecie, aby go usprawnić i optymalnie wykorzystać każde euro.

Zmiana decyzji w sprawie zasobów własnych, która określa ogólny system finansowania UE, wymaga jednomyślności państw członkowskich i ratyfikacji przez parlamenty narodowe, a w związku z tym rzadko ma miejsce. Ostatnia znacząca, jakościowa zmiana pochodzi z lat 80. XX wieku, kiedy to przyjęto tzw. „pakiety Delorsa” i wprowadzono komponent oparty na dochodzie narodowym brutto, by podołać wzrostowi wydatków związanemu z wdrażaniem jednolitego rynku i rozszerzeniem o nowe państwa członkowskie.

W decyzji w sprawie zasobów własnych określa się również pułap rocznych poborów zasobów własnych, dzięki czemu państwa członkowskie zyskują pewność co do wysokości wkładów i mogą na tej podstawie kształtować swój budżet i plany finansowe. Obecnie pułap ten wynosi 1,20 proc. DNB UE. Wraz z wyjściem Wielkiej Brytanii z UE wspomniany pułap automatycznie obniży się o około 16 proc. (tyle właśnie wynosi udział Wielkiej Brytanii w DNB UE).

Jednocześnie włączenie do budżetu UE Europejskiego Funduszu Rozwoju wymagać będzie zwiększenia wspomnianego pułapu. Wystarczający margines między tym pułapem a pułapem płatności jest także konieczny do zapewnienia, aby Unia była w stanie – w każdych warunkach – wypełniać swoje zobowiązania finansowe, nawet w okresach pogorszenia koniunktury gospodarczej. Jest to również ważne dla utrzymania ratingu UE na poziomie AAA.

Komisja występuje zatem z wnioskiem o podwyższenie pułapu zasobów własnych do 1,29 proc. DNB UE-27.

Uproszczenie budżetu i uczynienie go bardziej sprawiedliwym wymaga, aby zająć się kwestią rabatów, wprowadzonych w niektórych przypadkach na początku lat 80. XX wieku. Niektóre państwa członkowskie korzystają ze skomplikowanego systemu korekt i rabatów, z których najważniejszy jest tzw. „rabat brytyjski”.

Liczba stosowanych mechanizmów korekty wzrosła z czasem. Od 2002 r. Austria, Niemcy, Holandia i Szwecja korzystają ze stałej redukcji swojego wkładu na rzecz finansowania rabatu brytyjskiego, czyli rabatu od rabatu. Dodatkowe obniżki zostały również przyznane niektórym państwom członkowskim, których obciążenie budżetowe uznano za nadmierne. Na lata 2014–2020 Niemcy, Holandia i Szwecja uzyskały tymczasową obniżkę stawki poboru zasobów własnych opartych na VAT. Austria, Holandia, Szwecja i Dania korzystały również z ryczałtowych obniżek wkładów opartych na DNB.

Obecna część przychodów z ceł (20 proc.) zatrzymywana przez państwa członkowskie również nie odpowiada rzeczywistym kosztom. Środki te nie są również wykorzystywane do wzmocnienia systemów kontroli celnych. Trafiają one do budżetów krajowych bez uwzględnienia potrzeb i wydatków związanych z ochroną unii celnej. Można zatem uznać, że jest to pośredni rabat udzielany niektórym państw członkowskich.

W rezultacie w obecnym budżecie długoterminowym kwota brutto poszczególnych korekt i rabatów (nawet bez uwzględnienia rabatu brytyjskiego) przekracza 5 mld euro rocznie. Wszystko to sprawia, że system finansowania budżetu UE stał się nadmiernie złożony i nieprzejrzysty, a przy tym mniej sprawiedliwy.

Wyjście Wielkiej Brytanii z UE stanowi okazję, aby uprościć i zmienić obecny, skomplikowany system rabatów i „rabatów od rabatu”. Komisja proponuje zlikwidowanie wszystkich korekt po stronie dochodów (rabatów) oraz zmniejszenie z 20 proc. do 10 proc. odsetka dochodów z ceł, który państwa członkowskie zatrzymują podczas poboru ceł dla budżetu UE. Oba te środki sprawią, że budżet UE będzie sprawiedliwszy i bardziej przejrzysty.

W celu uniknięcia znacznego i nagłego podniesienia wysokości wkładów wnoszonych przez niektóre państwa członkowskie począwszy od 2021 r. Komisja proponuje jednocześnie ryczałtowe obniżki ich wkładów opartych na DNB, które byłyby stopniowo wycofywane w ciągu najbliższych 5 lat, czyli do 2026 r. Na podobnej zasadzie Komisja proponuje wprawdzie obniżyć część kosztów poboru zatrzymywaną przez państwa członkowskie, ale równocześnie zwiększyć wsparcie finansowe na sprzęt do kontroli celnej i technologie informacyjne, co lepiej odpowiada rzeczywistym potrzebom.

- Budżet UE: Komisja proponuje nowoczesny budżet dla Unii, która chroni, wspiera i broni (komunikat prasowy z 2 maja 2018 r.).

- Zestawienia informacji (2 maja 2018 r.)