Z początkiem lipca Komisja rozpoczęła konsultacje na temat wykorzystywania fosforu w bardziej zrównoważony sposób. Fosfor, jako główny składnik nawozów i pasz, jest powszechnie stosowany w rolnictwie, lecz nie istnieją żadne jego substytuty. Zasoby fosforu są ograniczone, ceny bardzo niestabilne, a znaczne jego ilości są obecnie marnowane, co powoduje obawy co do przyszłych cen tego surowca i jego dostępności w UE oraz na całym świecie.

Prowadzone konsultacje mają odpowiedzieć na pytanie, w jaki sposób można zapewnić dostępność rezerw dla przyszłych pokoleń oraz zminimalizować niepożądane efekty uboczne dla środowiska związane z wykorzystywaniem fosforu. Fosfor spływający z pól do cieków wodnych może na przykład prowadzić do zwiększenia wzrostu roślin wodnych i glonów – zjawiska zwanego eutrofizacją. Komisarz ds. środowiska Janez Potočnik powiedział: „Marnujemy obecnie tę cenną substancję i równocześnie powodujemy powstawanie zanieczyszczeń. Bardziej racjonalne zużycie zmniejszy nasze oddziaływanie na środowisko i poprawi bezpieczeństwo dostaw. Możemy również stworzyć nowe możliwości działalności gospodarczej w branży recyklingu.” Celem konsultacji jest rozpoczęcie debaty nad wykorzystywaniem fosforu i sposobami uczynienia go bardziej zasobooszczędnym. Komunikat nie powstał w perspektywie opracowania specjalnych przepisów dotyczących fosforu, jego celem jest natomiast skłonienie instytucji europejskich oraz wszystkich zainteresowanych stron do przedstawienia uwag.

Wskazuje się szereg działań, które mogłyby poprawić obecną sytuację; należą do nich: stosowanie nawozów i pasz w bardziej ukierunkowany sposób, ograniczenie erozji gleby, a także zachęcanie do recyklingu fosforu pochodzącego z obornika, ścieków i kompostu. Respondentów zachęca się do refleksji na temat działań, które można podjąć, aby promować odzyskiwanie z innych źródeł, takich jak żywność i odpady ulegające biodegradacji. W ramach konsultacji pyta się także o opinie na temat sposobów rozwiązania problemów popytu i podaży, sposobów radzenia sobie z ryzykiem zanieczyszczenia gleby, oraz technologii lub innowacji, które powinny być wspierane w celu poprawy zrównoważonego stosowania fosforu.

Kolejne kroki
Parlament Europejski, Rada i inne instytucje europejskie, obywatele, władze publiczne, organizacje pozarządowe i przedsiębiorstwa zachęcane są do zgłaszania uwag do dnia 1 grudnia 2013 r. Komisja przeanalizuje zgłoszone opinie w ciągu 2014 r. Wyniki tych prac zostaną wykorzystane w odpowiednich obszarach polityki, od polityki rolnej poprzez strategie związane z wodą i odpadami po prace związane z surowcami.

Kontekst
Wydajność nowoczesnych systemów rolnych zależy w dużej mierze od stosowania fosforu w glebach, jako nawozu, oraz w żywieniu zwierząt, jako dodatku do paszy. Większość fosforu pochodzi z kopalni fosforytów, ale w UE istnieje tylko jedna taka kopalnia; większość fosforytów wykorzystywanych w UE pochodzi z Afryki Północnej i Rosji. Pełny obraz sytuacji można znaleźć tutaj.

Obecnie na wszystkich etapach cyklu produkcyjnego żywności marnuje się znaczne ilości fosforu, co często powoduje problemy w dziedzinie środowiska naturalnego, takie jak zanieczyszczenie wód. Unijne przepisy regulują zanieczyszczenie wody fosforanem poprzez dyrektywę azotanową lub dyrektywę dotyczącą oczyszczania ścieków komunalnych, ale nie zawierają obecnie zachęt do bardziej efektywnego wykorzystywania tej substancji.

Kilka państw członkowskich podjęło działania mające na celu zachęcenie do upowszechnienia recyklingu i efektywnego wykorzystywania fosforu, a niektóre formy ponownego użycia, takie jak wykorzystywanie obornika i osadów ściekowych, są powszechne w całej UE. Nie zawsze jednak są one wykorzystywane w odpowiednich miejscach lub w sposób właściwy, aby zapewnić pobieranie tych substancji przez rośliny uprawne. UE pracuje nad poprawą dostępu do rynku dla niektórych rodzajów fosforu pochodzącego z recyklingu, w szczególności poprzez zmianę rozporządzenia w sprawie nawozów.

Niezbędne są dalsze badania naukowe w zakresie obiecujących technik i technologii, a Europejska Platforma Innowacji w zakresie zrównoważonego rolnictwa wraz z innymi inicjatywami w ramach programu „Horyzont 2020” przyczynią się do realizacji tych działań przez przedsiębiorstwa i ośrodki badawcze.


 
Marta Angrocka-Krawczyk
Wydział prasy
Komisja Europejska Przedstawicielstwo w Polsce