Promocja wiedzy o szczepieniach oraz powstrzymywanie w ten sposób chorób w skali globalnej – to temat odbywającego się w Brukseli pierwszego światowego szczytu w sprawie szczepień organizowanego przez KE i Światową Organizację Zdrowia (WHO). Narastającym problemem w wielu krajach, również w Europie, jest też kwestionowanie skuteczności szczepień oraz przywoływanie rzekomych skutków ubocznych.

Przewodniczący Komisji Europejskiej Jean-Claude Juncker powiedział: - To niewybaczalne, że w dzisiejszym świecie, który osiągnął tak zaawansowany etap rozwoju, wciąż jeszcze dzieci umierają na choroby, które powinny zostać dawno wyeliminowane. Co gorsza, mamy w ręku gotowe rozwiązanie, ale nie wykorzystujemy go w pełni. Szczepienia już zapobiegają około 2–3 mln zgonów rocznie, a gdyby zwiększyć odsetek populacji poddawany szczepieniom na całym świecie, liczba ta wzrosłaby o kolejne 1,5 mln. Ten szczyt jest okazją do zastanowienia się, jak wypełnić tę lukę. Komisja będzie nadal współpracować z państwami członkowskimi UE w ich krajowych wysiłkach, jak też z naszymi partnerami na dzisiejszym szczycie. To globalne wyzwanie, z którym musimy się zmierzyć wspólnie i teraz.

Dyrektor generalny Światowej Organizacji Zdrowia dr Tedros Adhanom Ghebreyesus powiedział: - Po wielu latach postępu znajdujemy się w krytycznym punkcie zwrotnym. Rośnie liczba zachorowań na odrę, a jedno na 10 dzieci nadal nie jest poddawane podstawowym szczepieniom. Możemy i musimy powrócić na właściwą drogę. Zrobimy to tylko dzięki zapewnieniu wszystkim możliwości korzystania z dobrodziejstw szczepionek oraz tylko jeśli rządy i partnerzy będą inwestować w szczepienia i traktować je jako prawo dla wszystkich i dobro społeczne. Nadszedł czas, by zwiększyć wysiłki na rzecz wspierania szczepień jako podstawowego elementu ogólnej opieki zdrowotnej.

Otwierając szczyt, przewodniczący Jean-Claude Juncker i dr Tedros wezwali do pilnej intensyfikacji wysiłków na rzecz powstrzymania rozprzestrzeniania się chorób, którym można zapobiegać przez szczepienia, takich jak odra. W ciągu ostatnich 3 lat 7 państw, w tym 4 w regionie europejskim, straciło status krajów wolnych od odry. Nowe ogniska choroby są bezpośrednim skutkiem luk w ogólnej liczbie populacji objętej szczepieniami, w tym wśród nastolatków i dorosłych, którzy nigdy nie zostali w pełni zaszczepieni. W celu skutecznego rozwiązania tego problemu na szczycie omawiano liczne bariery dla szczepień, w tym zagadnienia takie jak: prawa, przepisy i dostęp do szczepionek, dostępność, jakość i wygoda szczepień, normy i wartości oraz wsparcie społeczne i kulturowe, a także indywidualna motywacja, postawy, wiedza i umiejętności.

Komisja Europejska i Światowa Organizacja Zdrowia zaapelowały również o zdecydowane wsparcie Globalnego Sojuszu na rzecz Szczepionek i Szczepień (GAVI). GAVI odgrywa kluczową rolę w realizacji światowych celów dotyczących szczepień w krajach o najmniejszych zasobach.

W programie światowego szczytu w sprawie szczepień znajdują się również nowe modele i możliwości przyspieszenia opracowywania szczepionek oraz sposoby zapewnienia, aby szczepienia były priorytetem w zakresie zdrowia publicznego i powszechnym prawem.

Kontekst

WHO uznała opór przed szczepieniami, który bierze się z samozadowolenia oraz braku zaufania i wygody, za jedno z dziesięciu zagrożeń dla zdrowia na świecie w 2019 r. Szczepionki są bezpieczne i skuteczne oraz stanowią podstawę każdego silnego systemu podstawowej opieki zdrowotnej.

Jak wynika z badania Wellcome Global Monitor na temat tego, co ludzie na całym świecie myślą o nauce i najważniejszych problemach w dziedzinie zdrowia, 79 proc. respondentów uważa, że szczepionki są bezpieczne, a 84 proc. uważa, że są one skuteczne. Jednak sprawozdanie na temat stanu zaufania do szczepień w UE pokazuje, że w wielu krajach UE rośnie liczba odmów przyjęcia szczepień w wyniku ogólnoświatowego małego zaufania do bezpieczeństwa i skuteczności szczepionek. Ten brak zaufania znacznie przyczynia się do zmniejszenia ogólnego odsetka populacji objętego szczepieniami, który ma zasadnicze znaczenie dla zapewnienia odporności zbiorowiskowej – a sytuacja ta prowadzi do wzrostu zachorowań.

Według badania Eurobarometr z kwietnia tego roku prawie połowa obywateli UE (48 proc.) uważa, że szczepionki mogą często wywoływać poważne skutki uboczne, 38 proc. uważa, że mogą powodować choroby, przed którymi mają chronić, a 31 proc. jest przekonanych, że mogą osłabić układ odpornościowy. Takie wyniki to skutek rosnącego zalewu dezinformacji w mediach cyfrowych i społecznościowych na temat korzyści i zagrożeń związanych ze stosowaniem szczepionek.

Jak dotąd w 2019 r. liczba odnotowanych przypadków zachorowań na odrę na całym świecie była najwyższa od 2006 r. W 2018 r. nastąpił gwałtowny wzrost zachorowań na odrę, który utrzymywał się w 2019 r. W pierwszej połowie tego roku w samym regionie europejskim WHO odnotowano około 90 tys. zachorowań, a na świecie – 365 tys. Te dane za pół roku już przekraczają każdą całkowitą roczną liczbę zachorowań odnotowywaną od 2006 r.

Postępy w dążeniu do zapewnienia powszechnego zabezpieczenia zdrowotnego, a w ostatecznym rozrachunku osiągnięcie celu 3 w ramach celów zrównoważonego rozwoju, czyli zapewnienie zdrowego życia i promowanie dobrostanu wszystkich osób w każdym wieku, są priorytetami w Europie i na świecie. WHO, jej kraje członkowskie oraz Unia Europejska podjęły odważne działania w celu wyeliminowania luk w populacji objętej szczepieniami, które to luki narażają nas na wszelkie choroby zwalczane drogą szczepień. Działania zainicjowane w ramach przyjętego przez WHO europejskiego planu działania w dziedzinie szczepień, zalecenie Rady w sprawie ściślejszej współpracy w zakresie przeciwdziałania chorobom zwalczanym drogą szczepień oraz wspólne działanie Unii Europejskiej w zakresie szczepień mają daleko idące konsekwencje dla systemów opieki zdrowotnej i społeczności.