Korupcja nadal stanowi problem dla Europy. Dotyczy ona wszystkich państw członkowskich UE i kosztuje gospodarkę europejską około 120 mld euro rocznie. W ostatnich latach państwa członkowskie podejmowały liczne inicjatywy, lecz z różnym skutkiem. Należy uczynić więcej w celu zapobiegania korupcji i karania winnych. To tylko niektóre z wniosków pierwszego w historii sprawozdania „Zwalczanie korupcji w UE” opublikowanego dzisiaj przez Komisję Europejską.

W sprawozdaniu opisana została sytuacja w każdym z państw członkowskich: wdrożone środki zwalczania korupcji; opis skutecznych środków; obszary wymagające poprawy i metody osiągnięcia takiej poprawy. Rozdziały opracowane dla każdego z państw członkowskich w języku angielskim i w językach narodowych są dostępne na tej stronie.

Jak wynika ze sprawozdania, zarówno charakter, jak i poziom korupcji oraz skuteczność środków podjętych w celu walki z tym zjawiskiem różnią się w poszczególnych państwach członkowskich. Ponadto korupcja wymaga wzmożonej uwagi we wszystkich państwach członkowskich.
Pokazują to opublikowane dzisiaj wyniki badania Eurobarometr na temat nastawienia Europejczyków do korupcji. Z badania wynika, że trzy czwarte (76 proc.) Europejczyków uważa, że korupcja jest zjawiskiem powszechnym, a ponad połowa (56 proc.) jest zdania, że poziom korupcji w ich kraju zwiększył się w ciągu ostatnich trzech lat. Jeden na dwunastu Europejczyków (8 %) twierdzi, że doświadczył korupcji lub był jej świadkiem w ubiegłym roku. Wyniki badania Eurobarometr są dostępne tutaj.
Cecilia Malmström, unijna komisarz do spraw wewnętrznych, oświadczyła: „Korupcja podważa zaufanie obywateli do instytucji demokratycznych i praworządności, szkodzi gospodarce europejskiej i pozbawia państwa bardzo potrzebnych dochodów podatkowych. Państwa członkowskie uczyniły wiele w ostatnich latach na rzecz walki z korupcją, ale dzisiejsze sprawozdanie dowodzi, że działania te są zdecydowanie niewystarczające. W sprawozdaniu zaproponowane zostały działania i z nadzieją oczekuję na współpracę z państwami członkowskimi w tym zakresie”.
 
Korupcja dotyczy wszystkich państw członkowskich – na wiele różnych sposobów
Oto niektóre z głównych tendencji związanych z korupcją w UE:
1. Mechanizmy kontroli

• Zastosowanie prewencyjnych polityk (np. zapewnienie zasad etycznych, środków mających na celu uświadamianie społeczeństwa i łatwego dostępu do informacji użyteczności publicznej). Istnieją wyraźne rozbieżności pomiędzy państwami członkowskimi w zakresie zapobiegania korupcji. W niektórych państwach skuteczna polityka prewencyjna przyczyniła się do nagłośnienia zjawiska małej korupcji, z kolei w innych była ona wdrażana w nierówny sposób i przyniosła ograniczone rezultaty.
• Mechanizmy kontroli zewnętrznej i wewnętrznej. W wielu państwach członkowskich kontrole wewnętrzne procedur stosowanych w organach publicznych (zwłaszcza na szczeblu lokalnym) są słabe i nieskoordynowane.
• Konflikt interesów Zasady dotyczące konfliktu interesów różnią się w poszczególnych państwach UE, a mechanizmy sprawdzania deklaracji o konflikcie interesów są często niewystarczające. Kary za naruszanie zasad są rzadko stosowane i często niedostateczne.

 
2. Ściganie i karanie

• Przepisy prawa karnego penalizujące korupcję w dużej mierze obowiązują i spełniają normy przyjęte przez Radę Europy, ONZ i UE. Niemniej jednak decyzja ramowa UE 2003/568/WSiSW w sprawie zwalczania korupcji w sektorze prywatnym została w nierówny sposób transponowana przez państwa członkowskie do ich prawa krajowego.
• Różna jest skuteczność egzekwowania prawa i ścigania w walce z korupcją w poszczególnych państwach UE. Niektóre państwa członkowskie mogą poszczycić się doskonałymi wynikami. W innych rzadko odnotowywano sukcesy w ściganiu korupcji albo prowadzono przewlekłe dochodzenia.
• W większości państw członkowskich brakuje kompleksowych statystyk na temat przestępczości związanej z korupcją, co utrudnia porównania i oceny. Zasady proceduralne, w tym przepisy dotyczące zniesienia immunitetów polityków, utrudniają prowadzenie spraw o korupcję w niektórych państwach Unii.

 
3. Wymiar polityczny

• Odpowiedzialność polityczna. Uczciwość w polityce pozostaje problemem w wielu państwach UE. Na przykład, często brakuje kodeksów postępowania w partiach politycznych lub wybranych zgromadzeniach na szczeblu centralnym lub lokalnym, a jeśli już istnieją, to często nie są skuteczne.
• Finansowanie partii politycznych. Chociaż wiele państw członkowskich przyjęło bardziej rygorystyczne zasady dotyczące finansowania partii politycznych, to nadal zasady te zawierają wiele niedociągnięć. W Unii Europejskiej rzadko wymierzane są odstraszające kary za finansowanie partii ze nielegalnych źródeł.

 
4. Obszary ryzyka

• W państwach członkowskich zagrożenie korupcją jest z reguły wyższe na szczeblu lokalnym i regionalnym, na których systemy kontroli i równowagi oraz mechanizmy kontroli wewnętrznej są zazwyczaj słabsze niż na szczeblu centralnym.
• Sektor rozwoju i zabudowy obszarów miejskich oraz ochrony zdrowia należą do sektorów narażonych na korupcję w wielu państwach członkowskich.
• Widoczne są pewne niedociągnięcia w zakresie nadzoru przedsiębiorstw państwowych, co zwiększa ich podatność na korupcję.
• Drobna korupcja nadal jest zjawiskiem rozpowszechnionym tylko w kilku państwach członkowskich.

Zamówienia publiczne: obszar podatny na korupcję
Sprawozdanie zawiera specjalny rozdział dotyczący zamówień publicznych. Jest to bardzo ważny obszar gospodarki UE, bowiem podmioty publiczne przeznaczają co roku blisko jedną piątą PKB Unii na zakup towarów, robót i usług. Jest to również obszar podatny na korupcję.
W sprawozdaniu wzywa się do poprawy standardów uczciwości w sektorze zamówień publicznych i sugeruje się rozwiązania mające usprawnić funkcjonowanie mechanizmów kontroli w wielu państwach Unii. Szczegółowe informacje i konkretne zagadnienia wymagające podjęcia dalszych działań znajdują się w rozdziałach dotyczących poszczególnych państw.

Kontekst
Sprawozdanie o zwalczaniu korupcji w UE obejmuje wszystkie 28 państw członkowskich UE. Sprawozdanie składa się z:

• rozdziału ogólnego zawierającego podsumowanie najważniejszych ustaleń, opis tendencji w zakresie korupcji w UE oraz analizę radzenia sobie z korupcją w sektorze zamówień publicznych przez państwa członkowskie.
• 28 rozdziałów dotyczących poszczególnych państw, zawierających skrótowe omówienie sytuacji w zakresie korupcji, wyszczególnienie kwestii wymagających dalszej uwagi oraz podkreślenie dobrych praktyk, które mogą stać się źródłem inspiracji dla innych.

W sprawozdaniu przedstawiono również wyniki dwóch badań Eurobarometr na temat postrzegania korupcji z jednej strony przez obywateli Europy, a z drugiej – przez przedsiębiorstwa.

Źródło: Przedstawicielstwo komisji Europejskiej w Polce