We wspólnym komunikacie oraz planie działania UE dotyczącym praw człowieka i demokracji na lata 2020–2024 wydanym w środę Komisja Europejska i Wysoki Przedstawiciel nakreślili priorytety i kierunki działań w dziedzinie praw człowieka i demokracji. Ponadto, z uwagi na strategiczne znaczenie planu, Komisja Europejska i Wysoki Przedstawiciel przedłożyli Radzie wspólny wniosek dotyczący stanowienia większością kwalifikowaną w kwestiach wchodzących w zakres planu działania. Umożliwi to szybsze i bardziej efektywne podejmowanie decyzji w sprawach związanych z prawami człowieka i demokracją.

Zmiany sytuacji geopolitycznej, wejście w erę cyfrową, degradacja środowiska i zmiana klimatu stawiają przed nami ważne wyzwania, a jednocześnie tworzą możliwości stymulowania pozytywnej transformacji w kierunku bardziej demokratycznych i integracyjnych społeczeństw. W dzisiejszym wniosku określono kierunki działania dla UE i jej państw członkowskich. Uwzględniają one nową rzeczywistość i umożliwią wspólne działania w zgodności z podstawowymi wartościami UE.

Wysoki przedstawiciel/wiceprzewodniczący Josep Borrell stwierdził: „Sytuacje kryzysowe, takie jak ta, której jesteśmy obecnie świadkami w związku z pandemią koronawirusa, stawiają przed nami szczególne wyzwania, jeśli chodzi o zapewnienie możliwości skutecznego korzystania z praw człowieka oraz ich ochronę. W takich sytuacjach także nasze systemy demokratyczne są wystawione na próbę. Jest to jednocześnie okazja, aby Europa stanęła w obronie swoich wartości i interesów. Potrzebujemy odwagi i ambicji, aby wspólnie stawić czoła wyzwaniom. Proponujemy dziś ambitny plan ochrony praw człowieka i demokracji na całym świecie, który chcemy zrealizować, korzystając z wszystkich naszych zasobów sprawniej i skuteczniej".

W oparciu o efekty realizacji poprzedniego planu działania w nowym planie działania określono priorytety i najważniejsze działania na najbliższe pięć lat. Zobowiązano się też zadbać o to, by UE odgrywała większą rolę w promowaniu i obronie praw człowieka i demokracji w ramach swoich działań zewnętrznych. W planie działania wytyczono pięć kierunków działania:

• ochrona i wzmocnienie pozycji jednostek,
• budowanie odpornych, sprzyjających włączeniu społecznemu i demokratycznych społeczeństw,
• promowanie globalnego systemu praw człowieka i demokracji,
• wykorzystywanie możliwości i stawianie czoła wyzwaniom związanym z wykorzystaniem nowych technologii,
• osiąganie wyników w drodze współpracy.

Tych pięć kierunków działania posłuży za podstawę do wdrożenia środków operacyjnych na poziomie krajowym i regionalnym oraz w stosunkach wielostronnych, z uwzględnieniem lokalnych uwarunkowań i specyfiki. Aby to osiągnąć, UE wykorzysta szeroki zakres polityk i narzędzi, jakimi dysponuje, by promować prawa człowieka, demokrację i praworządność oraz bronić tych wartości.

Szybsze podejmowanie działań

Wraz z komunikatem i nowym planem działania dotyczącym praw człowieka i demokracji przedstawiono wspólny wniosek skierowany do Rady. Odzwierciedla to strategiczne znaczenie planu działania i ma ułatwić szybsze i skuteczniejsze podejmowanie decyzji. Jeżeli wniosek uzyska poparcie, decyzja w sprawie przyjęcia planu działania na rzecz praw człowieka i demokracji, jako polityki UE leżącej w strategicznym interesie, zapadnie w Radzie Europejskiej jednomyślnie. Będzie to oznaczać, że w przyszłości w kwestiach wchodzących w zakres nowego planu działania Rada będzie mogła stanowić większością kwalifikowaną. Byłby to krok w kierunku zapewnienia bardziej strategicznego podejścia oraz większej asertywności i jedności UE.

Dalsze działania

Wspólny komunikat: plan działania UE dotyczący praw człowieka i demokracji (2020–2024) oraz towarzyszący mu wspólny wniosek zostaną przekazane Radzie i Parlamentowi Europejskiemu. Teraz do Rady będzie należało podjęcie kolejnych kroków w celu przyjęcia planu działania, w tym także wystąpienie do Rady Europejskiej z wnioskiem o przyjęcie planu jako polityki UE, która leży w jej strategicznym interesie.

Informacje ogólne

Poczynione zostały wprawdzie wielkie postępy, ale trzeba przeciwdziałać próbom podważania powszechności i niepodzielności praw człowieka i regresowi demokracji. W centrum zainteresowania są też nowe technologie, które z jednej strony tworzą nowe możliwości, a drugiej – stanowią źródło zagrożenia. Technologie cyfrowe mogą na przykład przyczyniać się do poprawy sytuacji w zakresie praw człowieka i demokratyzacji, ale niewłaściwe wykorzystywanie nowych technologii niesie ze sobą ryzyko zwiększonej kontroli, monitorowania i represji. Jeszcze innym czynnikiem, który ma wpływ na ochronę praw człowieka, są globalne wyzwania środowiskowe.

UE pozostaje zdecydowanym obrońcą praw człowieka i demokracji i jest w tym nieugięta. W 2012 r. przyjęła strategiczne ramy dotyczące praw człowieka i demokracji, aby określić zasady, cele i priorytety, które miały pomóc zwiększyć skuteczność i spójność polityki UE w tych obszarach. W celu wdrożenia tych ramy UE przyjęła dwa plany działania: w 2012 i 2015 r.

Od czasu przyjęcia strategicznych ram UE dotyczących praw człowieka i demokracji w 2012 r., pierwszych dwóch planów działania UE dotyczących praw człowieka i demokracji (na lata 2012–2014 oraz na lata 2015–2019), mianowania pierwszego Specjalnego Przedstawiciela UE ds. Praw Człowieka w 2012 r. oraz przyjęcia konkluzji Rady w sprawie demokracji z 2019 r., UE angażuje w sposób bardziej skoordynowany, aktywny, widoczny i skuteczny w działania w państwach trzecich i dialog z tymi państwami, a jednocześnie odgrywa coraz większą rolę na płaszczyźnie wielostronnej.