W dzisiejszych czasach żaden Europejczyk nie może w pełni uczestniczyć w życiu społecznym bez rachunku bankowego. Stał się on nieodłącznym elementem naszej codzienności, umożliwiając dokonywanie i otrzymywanie płatności, robienie zakupów w internecie oraz opłacanie faktur za gaz, prąd czy telefon.

Podczas gdy unijne przepisy dotyczące jednolitego rynku gwarantują bankom możliwość prowadzenia działalności w całej UE i oferowania swoich usług ponad granicami krajowymi, obywatele cieszą się nieporównywalnie mniejszym stopniem swobody – otwarcie konta w innym państwie członkowskim jest często niemożliwe, a zmiana banku wiąże się z uciążliwymi formalnościami.Ponadto konsumenci często przepłacają za usługi świadczone przez ich bank i mają problemy ze zrozumieniem struktury i charakteru pobieranych opłat.
W związku z tym Komisja Europejska przedstawiła dziś wniosek dotyczący dyrektywy w sprawie przejrzystości i porównywalności opłat związanych z prowadzeniem rachunku płatniczego, w sprawie zmiany rachunku płatniczego oraz dostępu do podstawowego rachunku płatniczego.
Michel Barnier, komisarz ds. rynku wewnętrznego i usług, stwierdził: W dzisiejszym świecie brak dostępu do podstawowego rachunku bankowego sprawia, że nasze codzienne życie staje się droższe i bardziej skomplikowane. Zaproponowana dziś dyrektywa zapewni wreszcie wszystkim obywatelom dostęp do podstawowego rachunku bankowego i umożliwi im pełne uczestniczenie w życiu społecznym oraz czerpanie korzyści z jednolitego rynku. Ułatwienie porównywania opłat i zmiany banku powinno również sprawić, że banki będą oferować lepsze warunki i niższe opłaty. Dyrektywa przyniesie korzyści także branży finansowej, stanowiąc dodatkową zachętę do oferowania produktów w skali transgranicznej i zdobywania nowych rynków.

Tonio Borg, komisarz ds. zdrowia i polityki konsumenckiej, dodał: Proponowane przepisy zapewniają konsumentom w całej UE dostęp do usług związanych z rachunkiem bankowym, możliwość porównywania ich warunków oraz – jeżeli nie będą z nich zadowoleni – łatwiejszą zmianę banku. Chcemy, by konsumenci byli lepiej informowani o opłatach zarówno przed otwarciem, jak i po otwarciu rachunku, a także by w razie potrzeby mogli łatwo i szybko zmienić bank. Przepisy te będą również sprzyjały konkurencji w branży detalicznych usług finansowych, otwierając szanse przed bankami oferującymi klientom lepsze warunki i niższe ceny.

Przepisy zaproponowane przez Komisję koncentrują się na trzech obszarach:
porównywalność opłat za prowadzenie rachunku płatniczego: ułatwienie konsumentom porównywania opłat pobieranych przez banki i innych dostawców usług płatniczych w UE;
zmiana rachunku płatniczego: ustanowienie prostej i szybkiej procedury dla konsumentów pragnących zmienić podmiot, który ma prowadzić ich rachunek płatniczy;
dostęp do rachunku płatniczego: stworzenie konsumentom unijnym możliwości otwarcia rachunku płatniczego w państwie członkowskim innym niż to, w którym mieszkają. Ponadto przepisy te umożliwią każdemu obywatelowi, niezależnie od jego sytuacji finansowej, otwarcie rachunku umożliwiającego dokonywanie podstawowych operacji, jak np. otrzymywanie wynagrodzenia, emerytury lub świadczeń socjalnych bądź opłacanie rachunków za media.
Dzięki zwiększeniu przejrzystości i porównywalności opłat oraz uproszczeniu procedury zmiany banku konsumenci mogą spodziewać się lepszych ofert i niższych kosztów prowadzenia rachunków bankowych. Jednocześnie branża usług finansowych skorzysta na zwiększonej mobilności klientów i obniżeniu barier dla wejścia na rynek, w tym na rynki zagraniczne.

Kontekst:
Dostęp do rachunku bankowego stał się dziś nieodzownym warunkiem pełnego uczestnictwa w życiu gospodarczym i społecznym, gdyż płatności gotówkowe są coraz rzadziej stosowane. Mimo to w Unii Europejskiej – według przeprowadzonych ostatnio badań – około 58 mln konsumentów w wieku powyżej 15 lat nie posiada rachunku płatniczego.
Badania pokazują również, że konsumenci nadal mają problemy z porównywaniem ofert różnych dostawców usług płatniczych i pobieranych przez nich opłat. Nawet jeśli takie porównanie jest możliwe, procedura zmiany rachunku jest złożona i może prowadzić do nieprzyjemnych niespodzianek. Ponadto ciągle zdarzają się sytuacje, kiedy konsumenci w UE nie mogą otworzyć rachunku poza krajem zamieszkania.
W przeszłości czyniono wprawdzie starania o zaradzenie tym problemom, w tym przez zachęcanie branży finansowej do samoregulacji oraz w drodze przyjęcia przez Komisję w lipcu 2011 r. zalecenia w sprawie dostępu do podstawowego rachunku płatniczego (zob. IP/11/897). Osiągnięto jednak tylko nieznaczną poprawę, w związku z czym konieczne są bardziej kompleksowe i wiążące prawnie środki dotyczące rachunków płatniczych, tak by zapewnić skuteczne funkcjonowanie jednolitego rynku z korzyścią dla wszystkich obywateli (zob. IP/12/164). Środki te zapisano w postaci dyrektywy, dlatego też nie są one nadmiernie szczegółowe i nakazowe, tak by uwzględnić odmienne uwarunkowania w poszczególnych państwach członkowskich.

Środki przewidziane w projekcie dyrektywy dotyczą trzech obszarów:
1. Przejrzystość opłat za prowadzenie rachunku płatniczego
Proponowana dyrektywa stanowi, że każdy dostawca usług płatniczych musi udostępnić konsumentom następujące dokumenty:
wykaz najbardziej powszechnych usług oraz opłat pobieranych za każdą z nich;
zestawienie opłat pobranych w ciągu poprzednich 12 miesięcy za usługi świadczone w ramach danego rachunku płatniczego;
na żądanie klienta – słowniczek pojęć stosowanych w kontekście prowadzenie rachunku.
Dokumenty te muszą być sporządzone przy użyciu standardowych formatów i ujednoliconej terminologii, tak by ułatwić porównywanie różnych ofert.
Dyrektywa zawiera również wymóg, by w każdym państwie członkowskim istniała przynajmniej jedna niezależna strona internetowa zestawiająca informacje o opłatach pobieranych przez różnych dostawców usług płatniczych. Umożliwi to konsumentom łatwe porównywanie cen i warunków dostępnych na rynku rachunków płatniczych.
2. Zmiana rachunku płatniczego
Proponowana dyrektywa ułatwi również czynności związane ze zmianą konta. Gdy klient wystąpi o przeniesienie na inny rachunek wszystkich lub niektórych stałych zleceń płatniczych (poleceń przelewu lub zapłaty) ustanowionych dla jego rachunku, dostawca usług płatniczych musi zająć się wszystkimi czynnościami, które są związane z takim przeniesieniem. Klienci mogą również zażądać przelewu reszty środków pozostałych na dotychczasowym rachunku i jego zamknięcia.
Dostawca usług płatniczych musi zakończyć całą procedurę w ciągu 15 dni (lub 30 dni, jeżeli w zmianę rachunku zaangażowane są podmioty z różnych krajów UE) i usługa ta musi być świadczona bezpłatnie.
Dostawcy usług płatniczych będą też zobowiązani do udostępnienia klientom stosownych informacji o prawach przysługujących im w związku ze zmianą banku i o właściwej procedurze.
3. Dostęp do rachunku płatniczego
Proponowana dyrektywa umożliwi europejskim konsumentom otwarcie rachunku płatniczego u dowolnego dostawcy usług płatniczych w UE, nawet jeśli nie mieszkają w kraju, w którym działa ten dostawca.
Ponadto konsumenci będą uprawnieni do otwarcia rachunku płatniczego umożliwiającego podstawowe operacje niezależnie od ich miejsca zamieszkania w UE lub osobistej sytuacji finansowej. Państwa członkowskie muszą dopilnować, by na ich terytorium co najmniej jeden dostawca usług płatniczych oferował tego rodzaju rachunki płatnicze, oraz powinny informować obywateli o możliwości korzystania z takich rachunków. Dostawca usług płatniczych nie będzie mógł odmówić otwarcia takiego rachunku ze względu na sytuację finansową potencjalnego klienta.
W dyrektywie wymieniono podstawowe usługi, które muszą być dostępne w ramach takiego rachunku, w tym możliwość wypłaty gotówki i dokonywania przelewów bankowych oraz kartę debetową. W przypadku tych podstawowych rachunków płatniczych nie będzie dopuszczalne saldo debetowe (overdraft) ani inne możliwości zaciągnięcia kredytu.

 
 
Marta Angrocka-Krawczyk
Wydział prasy
Komisja Europejska Przedstawicielstwo w Polsce