Sprawozdanie opublikowane dzisiaj przez Komisję Europejską podkreśla problemy prawne, jakie pary międzynarodowe (małżonkowie różnej narodowości) nadal napotykają w całej Europie w ramach transgranicznych sporów dotyczących ich małżeństwa lub opieki nad dziećmi. Rosnąca mobilność obywateli w granicach Unii Europejskiej doprowadziła do wzrostu liczby rodzin, których członkowie są obywatelami różnych państw, którzy mieszkają w różnych państwach członkowskich lub w państwie członkowskim UE, którego część z nich nie jest obywatelami. Kiedy rodzina się rozdziela, konieczna staje się transgraniczna współpraca sądowa, aby zapewnić dzieciom bezpieczne otoczenie prawne, umożliwiające im utrzymywanie kontaktów z obojgiem rodziców lub opiekunów, którzy mogą mieszkać w różnych państwach członkowskich.

Opublikowane dziś sprawozdanie podkreśla, że należy wzmożyć wysiłki, aby pomóc członkom międzynarodowych rodzin w uzyskaniu jasności prawnej w takich sytuacjach (na przykład informacji o tym, który sąd jest właściwy). W związku z tym Komisja Europejska zapoczątkowała szerokie konsultacje społeczne dotyczące możliwych rozwiązań w tym zakresie, a także kampanię mającą na celu podniesienie świadomości na temat dostępnej pomocy i obowiązujących przepisów w przypadku, gdy międzynarodowe pary decydują się na separację lub rozwód. Wszystkie zainteresowane osoby i podmioty mogą przedstawić swoje uwagi w ramach tej konsultacji tutaj. Konsultacje będą trwać do dnia 18 lipca br.
Link do kwestionariusza on-line w języku polskim: http://ec.europa.eu/eusurvey/runner/BXLIIA?surveylanguage=PL

„Rozpad rodziny jest z natury trudny i bolesny. W przypadku gdy dochodzi do niego ponad granicami, złożona sytuacja powoduje, że pojawiają się dodatkowo problemy prawne. Dlatego też Europa potrzebuje odpowiednich przepisów, pomagających parom rozstanie się w tak bezbolesny sposób na ile jest to możliwe, zwłaszcza w przypadku, gdy rozstające się pary mają dzieci”, powiedziała wiceprzewodnicząca Komisji i komisarz UE ds. sprawiedliwości Viviane Reding. „Od 2001 r. istnieją w UE przepisy umożliwiające określenie jurysdykcji oraz pomoc międzynarodowym rodzinom, ale po 13 latach od ich przyjęcia, nastał czas na ich ulepszenie. Obywatele, prawnicy, sędziowie, władze krajowe oraz zainteresowane organizacje pozarządowe – każdy może przedstawić swoje opinie na temat rodzaju działań, jakie UE powinna podjąć, aby jeszcze bardziej ułatwić sytuację par międzynarodowych ”.

Roberta Angelilli, posłanka do Parlamentu Europejskiego, powiedziała: „W około połowie wniosków złożonych do biura mediatora Parlamentu Europejskiego ds. rodzicielskiego uprowadzenia dziecka za granicę zwrócono uwagę na nieprawidłowości w zakresie stosowania prawa europejskiego. Ważne jest zatem przeprowadzenie starannej oceny stosowania rozporządzenia 2201/2003, tak aby wprowadzić niezbędne korekty tam, gdzie jest to konieczne, oraz zapewnić skuteczne i jednolite wdrażanie prawodawstwa. W związku z tym Parlament Europejski zlecił również przeprowadzenie badania dotyczącego uprowadzenia dzieci za granicę w Europie, które ma na celu analizę ram prawnych oraz ich wdrożenia na szczeblu europejskim i na szczeblu państw członkowskich, mając na uwadze zapewnienie większej pewności prawnej dla obywateli, a także lepszej ochrony dzieci uczestniczących w takich przypadkach”.

Z opublikowanego dzisiaj przez Komisję Europejską sprawozdania wynika, że obowiązujące unijne przepisy już przyniosły obywatelom istotne korzyści przy rozstrzyganiu transgranicznych sporów dotyczących małżeństwa i odpowiedzialności rodzicielskiej. Rozporządzenie z 2003 r. dotyczące jurysdykcji oraz uznawania i wykonywania orzeczeń dotyczących rozwodu, separacji oraz orzeczeń w sprawach dotyczących odpowiedzialności rodzicielskiej pomogło uniemożliwić prowadzenie równoległych postępowań sądowych w kilku państwach UE poprzez określenie, który sąd krajowy jest właściwy do rozpatrywania spraw rozwodowych oraz spraw dotyczących odpowiedzialności rodzicielskiej (takich jak prawo do opieki i prawo do odwiedzin) – nawet w przypadku dzieci urodzonych poza małżeństwem. Rozporządzenie to ustanowiło również system współpracy między centralnymi organami państw członkowskich w sprawach dotyczących odpowiedzialności rodzicielskiej oraz ułatwiło egzekwowanie prawa rodziców do odwiedzin, a także niektórych nakazów powrotu dziecka, mających na celu zapewnienie szybkiego powrotu dziecka w przypadku uprowadzenia dziecka za granicę przez rodzica.

Sprawozdanie wykazuje jednak również pewne istotne braki w obecnie obowiązujących ramach prawnych:

• w odniesieniu do przepisów określających państwo UE, którego sąd jest właściwy w sprawach małżeńskich i dotyczących odpowiedzialności rodzicielskiej, brak jednolitego i wyczerpującego przepisu dotyczącego właściwej jurysdykcji obejmującego wszystkie możliwe sytuacje prowadzi do niepewności prawnej i nierównego dostępu obywateli UE do wymiaru sprawiedliwości;
• swobodny przepływ orzeczeń sądowych we wszystkich sprawach małżeńskich i dotyczących odpowiedzialności rodzicielskiej nie jest obecnie w pełni zagwarantowany ponieważ niektóre kategorie orzeczeń wciąż podlegają długim i kosztownym procedurom, zanim zostaną uznane w innym kraju UE;
• orzeczenia wydane w innych państwach członkowskich często okazują się trudne do wyegzekwowania ze względu na różnice norm proceduralnych państw członkowskich dotyczących na przykład wysłuchania dziecka;
• współpracę między centralnymi władzami państw członkowskich można usprawnić, zwłaszcza w zakresie gromadzenia i wymiany informacji na temat sytuacji dziecka w sprawach związanych z uprowadzeniem.

W celu przeanalizowania możliwych rozwiązań, w ciągu najbliższych 3 miesięcy (od 15 kwietnia do 18 lipca) przeprowadzone zostaną publiczne konsultacje dotyczące stosowania obecnie obowiązujących przepisów. Jednocześnie ogólnoeuropejska kampania informacyjna dostarczy ukierunkowanych informacji rodzinom międzynarodowym na temat uprowadzenia dziecka za granicę przez rodzica oraz prawa do opieki i prawa do odwiedzin, w celu zwiększenia ich wiedzy na temat praw i obowiązków.

Kontekst

Rozporządzenie Bruksela IIa (rozporządzenie nr 2201/2003) jest podstawą unijnej współpracy sądowej w sprawach małżeńskich oraz w sprawach dotyczących odpowiedzialności rodzicielskiej. Z uwagi na rosnącą mobilność obywateli oraz wzrost liczby międzynarodowych rodzin wzrosła w UE liczba sporów w sprawach rodzinnych. W tym kontekście wyżej wymienione rozporządzenie przewiduje jednolite zasady rozstrzygania pomiędzy państwami członkowskimi sporów dotyczących właściwej jurysdykcji oraz ułatwia swobodny przepływ orzeczeń w UE poprzez ustanowienie przepisów dotyczących ich uznawania i egzekwowania w innym państwie członkowskim. W przypadku uprowadzenia dziecka za granicę przez jednego z rodziców rozporządzenie określa procedurę powrotu dziecka do miejsca zwykłego pobytu. Od dnia 1 marca 2005 r. rozporządzenie stosuje się we wszystkich państwach członkowskich UE z wyjątkiem Danii.

Rozporządzenie przewiduje również jednolite zasady rozstrzygania pomiędzy państwami członkowskimi sporów dotyczących właściwej jurysdykcji oraz ułatwia swobodny przepływ orzeczeń, autentycznych dokumentów i ugód w UE poprzez ustanowienie przepisów dotyczących ich uznawania i egzekwowania w innym państwie członkowskim. W 2006 r. Komisja zaproponowała zmiany do rozporządzenia w odniesieniu do przepisów dotyczących jurysdykcji, a także wprowadzenia zasad dotyczących właściwego prawa w sprawach małżeńskich. Nie udało się jednak osiągnąć jednomyślności w Radzie w odniesieniu do zasad dotyczących właściwego prawa, w związku z czym Komisja wycofała w 2006 r. swój wniosek w sprawie zmiany rozporządzenia. Na podstawie nowych wniosków Komisji, 14 państw członkowskich uzgodniło ustanowienie wzmocnionej współpracy między nimi i przyjęło rozporządzenie ustanawiające zasady określania właściwego prawa w odniesieniu do rozwodów i separacji prawnej (rozporządzenie „Rzym III”). Od tego czasu dwa kolejne państwa UE przyłączyły się do tej współpracy(IP/13/975). Był to pierwszy przypadek wykorzystania wzmocnionej współpracy w UE (IP/10/1035).

Dodatkowe informacje

Strona internetowa wiceprzewodniczącej Viviane Reding, komisarz UE do spraw sprawiedliwości, praw podstawowych i obywatelstwa: http://ec.europa.eu/reding

Źródło: Komisja Europejska