Zgodnie z najnowszym, opublikowanym przez Komisję badaniem na temat ubytku dochodów z VAT szacuje się, że w 2012 r. w wyniku nieprzestrzegania przepisów lub braku poboru podatków straty w dochodach z VAT sięgają 177 miliardów euro. Stanowi to 16 proc. łącznych przewidywanych dochodów z VAT 26 państw członkowskich W aktualizacji zamierzano również ująć Cypr i Chorwację, co nie było jednak możliwe, ponieważ na Cyprze trwa wciąż przegląd rachunków krajowych, a w Chorwacji nie przygotowano jeszcze tablic wykorzystania.

W badaniu na temat ubytku dochodów z VAT przedstawiono szczegółowe dane dotyczące różnicy między kwotą należnego podatku VAT a kwotą faktycznie pobraną w 26 państwach członkowskich w 2012 r. Aby wykazać udoskonalenie zastosowanej metodologii, badanie obejmuje również dane liczbowe za okres 2009-2011. Przedstawiono ponadto główne tendencje, jeśli chodzi o ubytek dochodów z VAT, wraz z analizą skutków, jakie dla dochodów z VAT ma obecna sytuacja gospodarcza i decyzje polityczne.

Algirdas Šemeta, komisarz ds. podatków, stwierdził: „Ubytek dochodów z VAT sygnalizuje zasadniczo, jak skutecznie lub nieskutecznie przebiega w UE proces egzekwowania VAT i wdrażania środków zapewniających zgodność z przepisami. Z opublikowanych dziś danych wynika, że jest jeszcze wiele do zrobienia. Państwa członkowskie nie mogą sobie pozwolić na straty dochodów na taką skalę. Muszą one wzmocnić działania i podjąć stanowcze kroki, aby być w stanie odzyskać te środki publiczne. Komisja ze swojej strony nadal będzie się koncentrować na zasadniczej reformie systemu VAT, aby stał się on bardziej solidny, skuteczny i mniej podatny na nadużycia”.

Ubytek dochodów z VAT to różnica między oczekiwanymi dochodami z VAT a podatkiem VAT faktycznie pobranym przez władze krajowe. Choć nieprzestrzeganie przepisów jest bez wątpienia ważnym czynnikiem przyczyniającym się do spadku dochodów, ubytek dochodów z VAT nie jest tylko skutkiem nadużyć finansowych. Nieregulowanie należności z tytułu VAT wynika między innymi również z upadłości i niewypłacalności, błędów statystycznych, opóźnień w płatnościach i unikania płatności w drodze rozwiązań prawnych.

W 2012 r. najniższy ubytek dochodów z VAT odnotowano w Holandii (5% oczekiwanych dochodów), Finlandii (5%) i Luksemburgu (6%). Największy ubytek wystąpił w Rumunii (44% oczekiwanych dochodów z VAT), na Słowacji (39%) i Litwie (36%). W latach 2011-2012 jedenaście państw członkowskich zmniejszyło ubytek dochodów z VAT, natomiast piętnaście odnotowało jego wzrost. Największą poprawę między 2011 r. (9,1 miliarda euro) i 2012 r. (6,6 miliarda euro) odnotowała Grecja, mimo że nadal należy do państw członkowskich o wysokim ubytku dochodów z VAT (33%).

Kontekst

Badanie na temat ubytku dochodów z VAT jest finansowane przez Komisję w ramach działań w celu zreformowania systemu VAT w Europie i podjęcia zdecydowanych kroków wobec oszustw podatkowych i unikania podatków. Rozwiązanie problemu ubytku dochodów z VAT wymaga wielostronnego podejścia.

Po pierwsze, zasadnicze znaczenie ma bardziej nieustępliwe stanowisko w stosunku do przypadków uchylania się od opodatkowania oraz lepsze egzekwowanie prawa na poziomie krajowym. Reforma systemu VAT rozpoczęta w grudniu 2011 r. dostarczyła już ważnych narzędzi gwarantujących skuteczniejszą ochronę przed oszustwami związanymi z podatkiem VAT (zob. IP/11/1508). Na przykład mechanizm szybkiego reagowania, przyjęty w czerwcu 2013 r., pozwala państwom członkowskim znacznie szybciej i skuteczniej reagować na niespodziewane, zakrojone na szeroką skalę przypadki nadużyć w zakresie VAT (zob. IP/12/868).

Po drugie, im system jest prostszy, tym łatwiej jest podatnikom przestrzegać jego przepisów. W związku z tym, z myślą o europejskich przedsiębiorstwach, Komisja skoncentrowała się na uproszczeniu systemu VAT. Na przykład w 2013 r. przyjęto nowe środki ułatwiające fakturowanie elektroniczne oraz specjalne przepisy skierowane do małych przedsiębiorstw (zob. IP/12/1377), a zaproponowana standardowa deklaracja VAT (zob. IP/13/988) znacznie ograniczy obciążenia administracyjne w odniesieniu do transgranicznej działalności gospodarczej. Od 1 stycznia 2015 r. uruchomiony zostanie punkt kompleksowej obsługi dla przedsiębiorstw z branży e-usług i telekomunikacji. Dzięki znacznemu uproszczeniu procedur VAT działania te ułatwią tym przedsiębiorstwom przestrzeganie przepisów oraz umożliwią im składanie jednej deklaracji VAT obejmującej ich całą działalność gospodarczą w UE (zob. IP/12/17).

Po trzecie, w celu zmniejszenia ubytku dochodów z VAT państwa członkowskie muszą zmodernizować swoje systemy administracji VAT. Możliwe środki usprawniające procedury wymieniono na przykład w opublikowanym w lutym 2014 r. sprawozdaniu dotyczącym poboru VAT i procedur kontrolnych w państwach członkowskich w kontekście zasobów własnych UE (zob. EXME 14/12.02).

Ponadto państwa członkowskie muszą zreformować swoje krajowe systemy podatkowe w sposób ułatwiający przestrzeganie przepisów, zniechęcający do uchylania się od płacenia podatków i unikania zobowiązań podatkowych oraz poprawiający skuteczność poboru podatków. Komisja przedstawiła jasne wytyczne w tym zakresie w zaleceniach dla poszczególnych krajów.

Załącznik 1.

Tabela 3.1 Szacunkowy ubytek dochodów z VAT w okresie 2011-2012

2011 r.

2012 r.

Państwo

Dochody

Całkowity należny VAT

Ubytek VAT

Ubytek VAT w %

Dochody

Całkowity należny VAT

Ubytek VAT

Ubytek VAT w %

AT	23 447	27 009	3 563	13%	24 563	27 807	3 244	12%
BE	26 019	29 669	3 650	12%	26 896	29 887	2 991	10%
BG	3 362	4 434	1 073	24%	3 739	4 697	957	20%
CZ	11 246	13 602	2 356	17%	11 377	14 644	3 267	22%
DE	189 920	211 834	21 914	10%	194 040	215 997	21 957	10%
DK	23 870	25 916	2 047	8%	24 422	26 563	2 141	8%
EE	1 363	1 577	214	14%	1 508	1 763	255	14%
ES	56 009	68 913	12 904	19%	56 125	68 537	12 412	18%
FI	17 020	17 913	893	5%	17 640	18 545	905	5%
FR	140 558	163 417	22 859	14%	142 499	168 082	25 583	15%
GR	15 028	24 213	9 185	38%	13 713	20 364	6 651	33%
HU	8 516	11 252	2 736	24%	9 084	12 055	2 971	25%
IE	9 755	11 093	1 338	12%	10 219	11 482	1 263	11%
IT	98 456	143 916	45 460	32%	95 473	141 507	46 034	33%
LT	2 444	3 820	1 377	36%	2 521	3 957	1 436	36%
LU	2 792	2 937	145	5%	3 064	3 268	204	6%
LV	1 374	2 186	812	37%	1 570	2 389	818	34%
MT	520	733	213	29%	536	777	241	31%
NL	41 610	43 255	1 645	4%	41 699	43 699	2 000	5%
PL	29 843	36 798	6 955	19%	27 881	37 198	9 317	25%
PT	14 265	16 083	1 819	11%	13 995	15 223	1 228	8%
RO	11 412	20 382	8 970	44%	11 212	20 053	8 841	44%
SE	36 631	38 043	1 412	4%	37 861	40 748	2 886	7%
SI	2 996	3 277	282	9%	2 889	3 160	270	9%
SK	4 711	7 015	2 304	33%	4 328	7 114	2 787	39%
UK	130 683	145 724	15 041	10%	142 943	159 501	16 557	10%
Ogółem (UE-26)	903 848	1 075 015	171 167	16%	921 798	1 099 018	177 220	16%

Źródła: Eurostat (dochody); obliczenia własne. Dane podano w milionach euro, chyba że wskazano inaczej. Dane w krajowych walutach państw spoza strefy euro przeliczono po średnim kursie euro (źródło: Eurostat).

Źródło: Przedstawicielstwo Komisji Europejskiej w Polsce