Agencja Praw Podstawowych UE w swoim dorocznym raporcie krytykuje państwa członkowskie za brak efektywności we wprowadzaniu w życie praw podstawowych. Chwali jednak pewne rozwiązania wprowadzone w ciągu ostatnich dwunastu miesięcy, w tym ratyfikację przez Polskę konwencji dot. przemocy wobec kobiet.

Agencja Praw Podstawowych Unii Europejskiej (FRA) w czerwcu br. opublikowała doroczny raport ze swojej działalności (dostępny TUTAJ). Przedstawia w nim swoją analizę poziomu przestrzegania praw podstawowych w UE (Karta Praw Podstawowych TUTAJ). Wynika z niej, że mimo wprowadzania kolejnych środków prawnych w tym obszarze, to UE w dalszym ciągu ma przed sobą bardzo dużo wyzwań.

Posiłkując się przeprowadzanymi przez siebie analizami, badaniami i sondażami FRA przedstawiła skuteczność ochrony praw podstawowych na poziomie państw członkowskich, problemy z jakimi spotykają się obywatele i działania instytucji i organów UE. Zaprezentowała także własne pomysły na zwiększenie efektywności ochrony praw podstawowych na terenie Unii.

FRA jest niezależną agencją unijną ustanowioną w 2007 r. rozporządzeniem Rady (WE) nr 168/2007.  Ma ona za zadanie przede wszystkim zapewniać państwom członkowskim, instytucjom i organom UE pomoc i wiedzę w zakresie praw podstawowych przy ich wdrażaniu w prawie unijnym.

Agencja zajmuje się ochroną praw podstawowych w dziesięciu rozdziałach. Dotyczą one m.in. równości i niedyskryminacji, rasizmu i ksenofobii, mowy nienawiści, dyskryminacji Romów, imigracji, prywatności, czy wymiaru sprawiedliwości.

Zdaniem FRA poziom dyskryminacji w UE jest cały czas wysoki, przy czym jej zdaniem instytucje UE i państwa członkowskie nie są wystarczająco zaangażowane w rozwiązanie tego problemu. Agencja zwraca uwagę na fakt, że propozycja ustanowienia dyrektywy w sprawie wprowadzenia w życie zasady równego traktowania osób bez względu na religię, światopogląd, niepełnosprawność, wiek lub orientację seksualną, nie została dotąd przyjęta, mimo że została zaproponowana siedem lat temu.

FRA zwraca też uwagę na trudności, jakie mniejszości narodowe i etniczne, w tym migranci i uchodźcy, mają w dostępie do zatrudnienia, edukacji, leczenia i usług, w tym mieszkań.

Zdaniem FRA zaniżona jest też statystyka liczby przypadków dyskryminacji doświadczanej przez migrantów i mniejszości etniczne. Agencja zaleca by zwiększyć świadomość przedstawicieli mniejszości nt. ich praw i możliwości ich egzekwowania. Nalega również na ułatwianie i skracanie procedur zgłaszania incydentów wymierzonych w mniejszości.

Państwa członkowskie UE powinny, zdaniem Agencji, zintensyfikować wysiłki w celu wykonania dyrektywy o równości rasowej, w szczególności w zakresie sprawozdawczości zdarzeń dyskryminacji organom krajowym. Miałoby to poprawić skuteczność zwalczania dyskryminacji.

Agencja zwraca także uwagę na zależność między czynami rasistowskimi a radykalizacją osób dyskryminowanych. Agencja zaleca przy tym prawidłową transpozycję i skuteczne wdrażanie w życie decyzji ramowej w sprawie rasizmu i ksenofobii.

Według raportu w trzech państwach odnotowane zostały akty dyskryminacji ze strony funkcjonariuszy organów ścigania. Są to Austria, Wielka Brytania i Niemcy. Dla przykładu w tym pierwszym 57 proc. ankietowanych czarnoskórych obywateli było sprawdzanych przez policję co najmniej raz w ciągu 12 miesięcy poprzedzających badanie.

Raport wskazuje, że mimo prowadzonych przez państwa UE działań przeciwdziałających wykluczaniu Romów, to są one dalece niewystarczające. Z raportu FRA wynika, że brakuje zaangażowania do współpracy zarówno wśród lokalnych podmiotów, jak i samych Romów.

FRA nalega zatem, aby zapewniać krajowym punktom kontaktowym ds. strategii integracji Romów wystarczający zakres kompetencji i zasoby finansowe, by były one w stanie skuteczniej działać. Agencja zaleca też, by w ramach tych punktów aktywnie promować udział Romów w planowaniu, realizacji i ocenie stosownych działań lokalnych.

FRA odnotowała też przypadki segregacji romskich dzieci w szkołach, czemu się stanowczo sprzeciwia. Z takimi praktykami można się spotkać w Czechach, Francji i na Słowacji.

W związku z konfliktami na Bliskim Wschodzie i Libii w samym 2015 r. do UE przybyło 150 tys. nielegalnych migrantów, a w czasie przeprawy do Europy zginęło tysiące osób.  W roku 2013, po raz pierwszy od II wojny światowej, liczba uchodźców, osób ubiegających się o azyl oraz uchodźców wewnętrznych na całym świecie przekroczyła 50 milionów. Według najnowszych danych UNHCR (dostępnych TUTAJ) w 2014 r. takich osób było aż 59,5 mln.

W związku z tym FRA postuluje aby zwiększyć wachlarz możliwości legalnego przybycia do UE. Agencja postuluje m. in. uproszczenie wymogów wizowych dla osób o narodowości będącej przedmiotem przemocy i pewnych grup ludzi - studentów, pracowników wysoko wykwalifikowanych oraz sezonowych z państw o niestabilnej sytuacji politycznej. Nalega też by ułatwić możliwość ściągania rodzin imigrantów mieszkających już na terenie Unii i na przyznawanie wiz humanitarnych. Agencja popiera również unijny program przesiedleń imigrantów mieszkających w specjalnych obozach pomiędzy państwami Wspólnoty.

Ponadto, Agencja zwróciła uwagę na problem przestępstw, których ofiarą padają imigranci. Jej analizy wykazały, że ofiary mają tendencję do niezgłaszania przestępstw policji, ponieważ boją się kolejnych problemów, a zwłaszcza deportacji.

Wzmocnienie ochrony ofiar i praw osób oskarżonych oraz podejrzanych jest wysoko na liście priorytetów Unii Europejskiej. Jako że 1 grudnia 2014 r. minął pięcioletni okres przejściowy ograniczenia kontroli sądowej sprawowanej przez Trybunał Sprawiedliwości UE, Komisja Europejska i Trybunał mogły w pełni ocenić transpozycję środków z tego obszaru.

Agencja Praw Podstawowych UE stwierdziła, że w 2014 r. państwa członkowskie UE przyjęły szereg środków w następstwie transpozycji i wdrażania dyrektyw UE dotyczących prawa do tłumaczenia ustnego i pisemnego oraz do informacji w postępowaniu karnym. Mimo to, FRA nakłania państwa unijne do zapewnienia większej skuteczności środków przyjętych rozwiązań.

Z badań przeprowadzonych przez UE wynika, że poziom przemocy wobec kobiet we wszystkich państwach UE nadal jest wysoki. Agencja Praw Podstawowych nalega, by wszystkie państwa które tego dotąd nie zrobiły podpisały Konwencję o zapobieganiu i zwalczaniu przemocy wobec kobiet i przemocy domowej.

Nalega tez aby państwa członkowskie sprawdziły zgodność swoich przepisów z ww. konwencją, a także dyrektywą dotyczącą ofiar.

Stosowanie KPP jest widoczne przede wszystkim w orzecznictwie TSUE. Sądy krajowe również coraz częściej odnoszą się do KPP, jednak zazwyczaj nie ma ona większego znaczenia dla rozstrzygnięcia danej sprawy.

W ramach KPP funkcjonuje tzw. protokół brytyjsko-polski. Ogranicza on stosowanie Karty w stosunku do Polski i Wlk. Brytanii. Jednak tak jest tylko w teorii, w praktyce protokół ten jest niestosowany, co potwierdzają opinie prawników, np. prof. Jana Barcza.

Agencja stwierdza, że społeczna świadomość istnienia i znaczenia KPP jest jednak dalej niska. Dlatego nalega ona, żeby państwa członkowskie UE zaradziły temu poprzez szkolenia dla prawników i sędziów.

Może temu zaradzić projekt „Clarity”, w ramach którego FRA tworzy narzędzie o tej samej nazwie. Clarity miałoby ułatwić obywatelom UE zdobycie pozasądowej pomocy prawnej w celu rozwiązania problemów wynikłych z naruszenia ich prawa podstawowego. Ta aplikacja jest obecnie na etapie pilotażowym, ale nie wejdzie w życie, jeżeli w projekt ten nie zaangażują się państwa członkowskie i nie zostaną przekazane fundusze na ten cel.


Źródło: Portal euractiv.pl