W środę wieczorem Komisja Europejska podpisała z Grecją protokół ustaleń dotyczący nowego programu wsparcia stabilności. Europejski Mechanizm Stabilności (EMS), instrument ochronny ustanowiony w 2012 r. w odpowiedzi na światowy kryzys finansowy, będzie w stanie wypłacić w ciągu najbliższych trzech lat maksymalnie 86 mld EUR w formie pożyczek, pod warunkiem wdrożenia przez władze greckie reform rozwiązujących podstawowe problemy gospodarcze i społeczne kraju, określonych w protokole ustaleń.

Program, uzgodniony po tygodniach intensywnych negocjacji, pozwoli na zniesienie niepewności, ustabilizowanie sytuacji gospodarczej i finansowej oraz pomoże Grecji w powrocie na ścieżkę zrównoważonego wzrostu gospodarczego w oparciu o zdrowe finanse publiczne, większą konkurencyjność, prawidłowo funkcjonujący sektor finansowy, tworzenie miejsc pracy oraz spójność społeczną. Zgodnie z art. 13 Porozumienia ustanawiającego Europejski Mechanizm Stabilności, protokół ustaleń określa szczegółowe cele reform i zobowiązania niezbędne do uruchomienia finansowania z EMS. Wypłata środków finansowych jest uzależniona od postępów w ich realizacji. Wdrażanie programu będzie monitorowane przez Komisję we współpracy z Europejskim Bankiem Centralnym oraz, w miarę możliwości, wspólnie z Międzynarodowym Funduszem Walutowym. Monitorowanie będzie miało formę regularnych przeglądów.

Valdis Dombrovskis, wiceprzewodniczący do spraw euro i dialogu społecznego, który podpisał protokół ustaleń w imieniu Komisji, stwierdził: „Przy wsparciu z tego programu władze greckie będą miały możliwość odbudowania wzajemnego zaufania, stabilności finansowej i pewności, bez których nie można przywrócić wzrostu greckiej gospodarki. Teraz ważne jest szybkie wdrożenie uzgodnionych reform. Pozwoli to Grecji na przywrócenie konkurencyjności i zapewnienie trwałego wzrostu gospodarczego.”

Pierre Moscovici, komisarz ds. gospodarczych i finansowych, podatków i ceł, stwierdził: „Przyjęcie tego programu to wspaniała wiadomość dla Grecji i całej Unii Europejskiej. Dzięki niemu stworzone zostaną warunki dla zwiększenia wzrostu, stabilności, inwestycji i tworzenia miejsc pracy. Poprzez powiązanie solidarności i odpowiedzialności Grecja, pozostali członkowie strefy euro oraz instytucje UE otwierają nowy rozdział, w oparciu o reformy, sprawiedliwość i wzajemne zaufanie”.

Marianne Thyssen, komisarz do spraw zatrudnienia, spraw społecznych, umiejętności i mobilności pracowników, dodała: „Priorytetem Komisji było skupienie się w nowych programach wsparcia na dostosowaniach, które będą sprawiedliwe pod względem społecznym. Dzisiaj po raz pierwszy wywiązujemy się z tego zobowiązania, poprzez przeprowadzenie dogłębnej oceny skutków społecznych nowego programu dla Grecji i zagwarantowanie, że jest on sprawiedliwy społecznie i chroni najsłabszych członków społeczeństwa.”

Zgodnie z wytycznymi politycznymi przewodniczącego Jeana-Claude’a Junckera, Komisja jako strona w negocjacjach zwracała szczególną uwagę na to, aby nowy programy był sprawiedliwy społecznie, starając się zagwarantować, aby ciężar dostosowań był rozłożony sprawiedliwie i aby najsłabsi członkowie społeczeństwa byli chronieni. Komisja publikuje dziś ocenę skutków społecznych programu i stwierdza, że jeżeli środki przewidziane w przedmiotowym programie zostaną całkowicie i terminowo wdrożone, pomogą Grecji w przywróceniu „stabilności i wzrostu w sposób finansowo i społecznie zrównoważony”, i przyczynią się do zaspokojenia najpilniejszych potrzeb społecznych i rozwiązania najbardziej palących problemów społecznych w Grecji.

Komisja skupiła się na przykład na następujących kwestiach:

stopniowym wprowadzeniu systemu minimalnego dochodu gwarantowanego oraz zapewnieniu powszechnego dostępu do opieki zdrowotnej,

zapewnieniu, aby wysiłki, których wymaga się od obywateli były proporcjonalne do ich dochodów,

poszukiwaniu oszczędności w obszarach, które nie mają bezpośredniego wpływu na zawartość portfela zwykłych obywateli, np. ograniczanie wydatków na obronę lub eliminowanie niedociągnięć w wielu obszarach wydatków publicznych,

zakwestionowaniu partykularnych interesów, np. stopniowym zniesieniu korzystnych warunków podatkowych dla

właścicieli statków czy rolników, lub wyeliminowaniu ogromnej liczby różnych zwolnień, np. dotyczących stawek VAT na niektórych wyspach, lub nieuzasadnionych dotacji,

wspieraniu roli partnerów społecznych i modernizacji systemu rokowań zbiorowych,

zwalczaniu korupcji, uchylania się od opodatkowania oraz pracy nierejestrowanej,

wspieraniu bardziej przejrzystej i skuteczniejszej administracji publicznej, w tym poprzez zwiększenie niezależności administracji podatkowej, reorganizację ministerstw i wprowadzenie ściślejszych powiązań między wynagrodzeniem a zakresem obowiązków.

W uzupełnieniu programu oraz aby zapewnić mu jak największe szanse powodzenia, w dniu 15 lipca Komisja przedstawiła strategię na rzecz wzrostu i zatrudnienia w Grecji. Do 2020 r. udostępnionych zostanie ok. 35 mld EUR przeznaczonych na inwestycje w ludzi i przedsiębiorstwa. Poprzez zwiększenie o 7 punktów procentowych stawki wstępnych płatności zaliczkowych dla programów na lata 2014-2020 w Grecji, w okresie tym można szybciej udostępnić dodatkowy 1 mld EUR w formie środków przeznaczonych dla danego kraju, aby skoncentrować w początkowym okresie nowe projekty współfinansowane przez UE.

Komisja przygotowuje również ofertę pomocy technicznej i wiedzy fachowej za pośrednictwem nowej wyspecjalizowanej Służby ds. Wspierania Reform Strukturalnych. Utworzona w lipcu Służba ds. Wspierania Reform Strukturalnych będzie stanowić centrum gromadzenia wiedzy fachowej dla służb Komisji, organów administracji państw członkowskich i innych organizacji międzynarodowych, aby wspierać opracowywanie i monitorowanie reform.

Kontekst

W dniu 8 lipca 2015 r. Republika Grecka („Grecja”) złożyła oficjalny wniosek w ramach europejskiego mechanizmu stabilności o udzielenie wsparcia na rzecz stabilności w formie pożyczki, w celu wypełniania zobowiązań dłużnych oraz zapewnienia stabilności swojego systemu finansowego. Osobny wniosek o udzielenie pomocy finansowej został przesłany do Międzynarodowego Funduszu Walutowego (MFW) w dniu 23 lipca 2015 r.

W dniach 12-13 lipca w czasie szczytu państw strefy euro podsumowano sytuację i wydano szczegółowe oświadczenie w sprawie dalszych działań.

W dniach 15 lipca i 22 lipca władze greckie wydały szereg aktów prawnych, zgodnie z oświadczeniem ze szczytu państw strefy euro.

Dnia 17 lipca Eurogrupa zwróciła się do instytucji UE o rozpoczęcie negocjacji dotyczących protokołu ustaleń, w którym określone zostaną warunki udzielenia pomocy finansowej na lata 2015-18 zgodnie z art. 13 Porozumienia ustanawiającego Europejski Mechanizm Stabilności. Prace były prowadzone przez Komisję Europejską we współpracy z Europejskim Bankiem Centralnym, a także wraz z Międzynarodowym Funduszem Walutowym i Europejskim Mechanizmem Stabilności.

Dnia 11 sierpnia władze Grecji i instytucje UE osiągnęły porozumienie w sprawie protokołu ustaleń na szczeblu roboczym, a ministrowie finansów państw strefy euro zatwierdzili je na szczeblu politycznym w dniu 14 sierpnia.

W dniu 14 sierpnia władze greckie uchwaliły nowy zbiór przepisów (tzw. „działania wstępne”).

Po zatwierdzeniu protokołu ustaleń przez parlamenty narodowe (w stosownych przypadkach), rada zarządzająca EMS zatwierdziła go w dniu 19 sierpnia. Następnie został on podpisany przez Komisję w imieniu EMS, jak również przez rząd grecki i grecki bank centralny.

Jest to trzeci program ESM po programach dla Cypru i Hiszpanii.

Rola Komisji Europejskiej w tych programach i ich podstawy prawne zostały określone i uzgodnione przez państwa członkowskie strefy euro w Porozumieniu ustanawiającym Europejski Mechanizm Stabilności:

- ocena konieczności i zasadności wsparcia na rzecz stabilności; dokonywana wspólnie z EBC (zob. art. 13 ust. 1 Porozumienia EMS)

- negocjowanie z danym państwem członkowskim protokołu ustaleń; w którym szczegółowo określa się warunki towarzyszące pomocy finansowej; negocjacje prowadzi Komisja we współpracy z EBC oraz, w miarę możliwości, wraz z MFW (zob. art. 13 ust. 3 Porozumienia EMS).

- podpisanie protokołu ustaleń w imieniu EMS (zob. art. 13 ust. 4 Porozumienia EMS)

- monitorowanie przestrzegania warunków udzielenia pomocy finansowej; prowadzone przez Komisję we współpracy z EBC oraz, w miarę możliwości, wraz z MFW (zob. art. 13 ust. 7 Porozumienia EMS).