Komisja Europejska 23 maja wszczęła nową inicjatywę w celu usprawnienia operacji portowych oraz połączeń dowozowych w 319 kluczowych portach morskich wzdłuż wybrzeży Europy. Proponowane wytyczne i zmiany prawne pomogą operatorom portów w polepszeniu jakości usług i modernizacji urządzeń portowych oraz zwiększą ich niezależność finansową.

74 proc. towarów przybywa do Europy lub opuszcza Europę drogą morską, przy czym jedna piąta tych towarów przechodzi obecnie jedynie przez trzy porty: Rotterdam, Hamburg i Antwerpię. Ten brak równowagi w zakresie efektywności portów powoduje zatory komunikacyjne i jest źródłem dodatkowych kosztów dla wysyłających, przewoźników i konsumentów. Proponowane zmiany mogłyby przynieść gospodarce europejskiej do 10 mld euro oszczędności do 2030 r. i przyczynić się do rozwoju morskich połączeń krótkodystansowych.

Wiceprzewodniczący Komisji Europejskiej Siim Kallas, który jest komisarzem odpowiedzialnym za mobilność i transport, stwierdził: „Nasze porty morskie stanowią bardzo ważne punkty łączące europejskie korytarze transportowe z resztą świata. Już obecnie niektóre z naszych portów należą do światowej czołówki. Musimy zadbać o to, by w niej pozostały. Stoją przed nami jednak poważne wyzwania w postaci zatorów komunikacyjnych, wzrostu natężenia ruchu i inwestycji. Więcej naszych portów musi osiągnąć ten wysoki poziom. Przedstawione dzisiaj wnioski sprawią, że europejskie usługi portowe wejdą w XXI wiek, przyczynią się do przyciągnięcia inwestycji i tworzenia nowych miejsc pracy tam, gdzie są one najbardziej potrzebne.”

Zwiększenie efektywności portów
Komisja proponuje bardziej przejrzyste i otwarte procedury wyznaczania podmiotów świadczących usługi portowe. Ustanowione zostaną przepisy zapobiegające ewentualnym nadużyciom cenowym ze strony operatorów posiadających wyłączność praw. Aby zwiększyć zorientowanie na klienta, we wniosku wprowadza się instytucję komitetu doradczego użytkowników portu. Szczegółowe zasady z tym związane pozostawiono do ustalenia na szczeblu lokalnym, dając w ten sposób lokalnym społecznościom portowym możliwość czerpania korzyści z lepszej koordynacji i zdrowszego otoczenia biznesowego.
W celu dalszej poprawy efektywności portów Komisja przedstawi późną wiosną wnioski w sprawie ograniczenia biurokracji i formalności administracyjnych w portach (tzw. wnioski „Niebieskiego pasa”).

Poprawa połączeń z zapleczem lądowym
Środki UE w ramach instrumentu "Łącząc Europę" będą odtąd przeznaczane głównie na finansowanie projektów określonych w tzw. planach priorytetowego finansowania korytarzy TEN-T oraz połączenia portów z siecią kolejową, śródlądowymi drogami wodnymi oraz transportem drogowym. Zachęcać się będzie porty do aktywnego współuczestnictwa w tych działaniach, np. poprzez dostarczanie informacji o przepływach ruchu.

Inwestycje – elastyczne ramy finansowe o charakterze biznesowym
Wniosek daje portom większą swobodę w zakresie pobierania opłat za korzystanie z infrastruktury i zwiększa przejrzystość procedury ustalania takich opłat i wykorzystywania finansowania ze środków publicznych. Nie ulega wątpliwości, że nikt nie znajduje się w lepszej pozycji, by móc zrozumieć potrzeby użytkowników i ustalić poziom opłat, niż właśnie władze portowe. Zwiększenie przejrzystości umożliwi jednocześnie korzystanie ze środków publicznych bez nadmiernego zakłócania konkurencji i ułatwi przyciąganie prywatnych inwestorów. Porty będą mieć również możliwość zmniejszenia opłat dla statków o lepszej efektywności środowiskowej.

Dialog społeczny
W czerwcu bieżącego roku Komisja stworzy komitet ds. dialogu społecznego w portach, by umożliwić pracownikom i pracodawcom omawianie i uzgadnianie kwestii związanych z pracą w porcie. Komisja zapewni temu komitetowi wsparcie techniczne i administracyjne w jego pracach, a w 2016 r. dokona oceny postępów.
Komisja po raz pierwszy tworzy przepisy sektorowe w tej dziedzinie, będąc świadoma szczególnych wyzwań, przed którymi stoją porty. Dotychczas porty objęte były ogólnymi przepisami prawa UE w dziedzinie swobody przedsiębiorczości i zasad konkurencji.
W Europie jest łącznie 1200 portów morskich. Grupą docelową omawianego tu wniosku jest 319 kluczowych portów europejskich, które łącznie mogą stworzyć prawdziwą sieć portów europejskich zdolną do wspierania europejskiego rynku wewnętrznego. Tym 319 portom nadano już znaczenie priorytetowe we wnioskach Komisji dotyczących TEN-T (transeuropejskiej sieci transportowej) — 83 porty należą do sieci bazowej, a 236 do sieci kompleksowej.

Kolejne kroki
Inicjatywa ta jest jednym z podstawowych działań w zakresie transportu morskiego ogłoszonych w Akcie o jednolitym rynku II, przyjętym przez Komisję w październiku 2012 r. Uzupełnia ona inne inicjatywy Komisji, takie jak przyszła dyrektywa w sprawie udzielania koncesji (która będzie miała zastosowanie do koncesji portowych w zakresie przeładunku towarów i terminali pasażerskich), ustanawiająca wspólne procedury i zapewniająca większą przejrzystość w celu zapewnienia niedyskryminującej procedury przyznawania koncesji.
Inicjatywa ta obejmuje komunikat stanowiący przegląd europejskiej polityki w zakresie portów i zawiera zapowiedź ośmiu działań Komisji oraz ukierunkowanego wniosku ustawodawczego Parlamentu Europejskiego i Rady, którego celem będzie ustanowienie nowych przepisów prawnych koniecznych do osiągnięcia założeń polityki i wyznaczonych celów.

Wniosek musi zostać zatwierdzony przez Parlament Europejski i państwa członkowskie przed jego przyjęciem w ramach zwykłej procedury ustawodawczej.

 
Marta Angrocka-Krawczyk
Wydział prasy
Komisja Europejska Przedstawicielstwo w Polsce